Tranh cãi dữ dội về nguy cơ kiểm soát xã hội từ tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC)

Tranh cãi bùng nổ quanh khả năng kiểm soát xã hội qua tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương

Việc các quốc gia thúc đẩy triển khai tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành (**CBDC**) đang làm dấy lên lo ngại về khả năng kiểm soát sâu rộng hơn đối với dữ liệu tài chính và quyền riêng tư của công dân. Trong bối cảnh Mỹ và châu Âu thể hiện sự khác biệt đáng kể về chính sách **tiền kỹ thuật số**, tranh cãi xung quanh việc CBDC có thể trở thành công cụ giám sát và kiểm soát xã hội ngày càng gay gắt. Theo Cointelegraph ngày 24 (giờ địa phương), một số chuyên gia cảnh báo rằng CBDC có thể đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với các giá trị dân chủ.

Dẫn lời từ chuyên gia phân tích tài chính người Anh Susie Violet Ward, hiện là đồng sáng lập của tổ chức nghiên cứu chính sách Bitcoin UK, CBDC có thể đại diện cho “hình thức vũ khí hóa tiền tệ thuần túy nhất”. Phát biểu trong một chương trình phát thanh trên không gian mạng X do CoinTelegraph tổ chức, bà nhấn mạnh rằng việc ngân hàng trung ương kiểm soát **tiền kỹ thuật số có thể lập trình** mở ra khả năng can thiệp trực tiếp vào thói quen chi tiêu, từ đó tạo ra rủi ro lớn đối với quyền riêng tư cá nhân.

“CBDC cho phép chính phủ thiết lập thời hạn sử dụng cho tiền hoặc giới hạn chi tiêu theo từng lĩnh vực – những gì bạn tiêu và khi nào bạn tiêu đều có thể bị kiểm soát,” bà Ward cảnh báo trong buổi chia sẻ. Đồng thời, bà cũng cho biết, điều này có thể dẫn đến kịch bản mà người dân buộc phải tiêu tiền trong khoảng thời gian nhất định, hoặc bị giới hạn chỉ được chi tiêu ở một số nhóm ngành nhất định – khiến hình thức tiền tệ này trở thành công cụ kiểm soát hành vi mạnh mẽ theo đúng nghĩa đen.

Một bình luận đáng chú ý khác là việc CBDC được so sánh với bối cảnh giám sát toàn diện trong tiểu thuyết “1984” của George Orwell. Bà Ward cho biết: “Ngay cả Orwell cũng không hình dung ra viễn cảnh về tiền có thể lập trình. Những gì đang diễn ra hôm nay là mảnh ghép cuối cùng trong một xã hội phi dân chủ kiểu mới.” Theo góc nhìn của bà, **CBDC có khả năng vượt xa mục tiêu tài chính thông thường, trở thành công cụ kiểm duyệt tư tưởng và đàn áp quyền tự do biểu đạt** nếu được sử dụng sai mục đích.

Ở chiều ngược lại, Tổng thống Trump gần đây một lần nữa khẳng định phản đối hoàn toàn CBDC trong các buổi vận động tranh cử. Ông lo ngại rằng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương sẽ trao cho chính phủ công cụ theo dõi và kiểm soát vượt mức đối với người dân Mỹ. Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đang tích cực đẩy nhanh quá trình triển khai **đồng euro kỹ thuật số**, khởi động các cuộc khảo sát thực địa để tiến tới giai đoạn thử nghiệm chính thức.

Bình luận: Sự chênh lệch trong lập trường giữa Mỹ và châu Âu đối với CBDC đang phản ánh cuộc tranh luận toàn cầu về tương lai quản trị tài chính. Trong khi các quốc gia tìm kiếm cách tận dụng lợi ích của tiền kỹ thuật số trong việc hiện đại hóa hệ thống tiền tệ, thì việc bảo đảm **quyền riêng tư, tính dân chủ và tự do cá nhân** trở thành điều kiện tiên quyết cần thiết.

Trước những cảnh báo liên quan đến **mức độ kiểm soát của tiền kỹ thuật số**, giới quan sát cho rằng cách các quốc gia phát triển CBDC trong thời gian tới sẽ là phép thử quan trọng đối với giá trị dân chủ cốt lõi của hệ thống tài chính toàn cầu.