SEC: Không phải mọi hoạt động staking trong tiền mã hóa đều là giao dịch chứng khoán

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) gần đây đã công bố hướng dẫn mới liên quan đến hoạt động staking trong ngành tiền mã hóa — một thay đổi đáng chú ý được kỳ vọng sẽ định hình lại cách tiếp cận quản lý tại quốc gia này. Theo tài liệu được SEC công bố ngày 24 tháng 5 (giờ địa phương), cơ quan này lần đầu tiên công khai thừa nhận rằng một số hình thức “staking” có thể không được xem là giao dịch chứng khoán.

Hướng dẫn này đánh dấu một bước tiến trong nỗ lực phân biệt giữa hoạt động bảo mật mạng lưới blockchain và các sản phẩm đầu tư truyền thống – một vấn đề khiến nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ, vẫn đang loay hoay. So với những nước đã áp dụng cách tiếp cận chi tiết và linh hoạt hơn, Mỹ hiện có cơ hội thu hẹp khoảng cách trong khung pháp lý nhờ vào thay đổi trong quan điểm từ SEC.

Trước đây, các dịch vụ staking có nguy cơ bị phân loại là chứng khoán theo tiêu chí "kiểm tra Howey”, trong đó việc kỳ vọng lợi nhuận từ nỗ lực của người khác được xem là dấu hiệu chính. Tuy nhiên, phần lớn các cơ chế staking dựa trên cơ chế đồng thuận bằng chứng cổ phần (PoS) như Bitcoin(BTC) hay Ethereum(ETH) không đi kèm với việc ký gửi tài sản, không đảm bảo lợi nhuận và không phụ thuộc vào một tổ chức trung gian. Trong các trường hợp này, người tham gia giữ toàn quyền kiểm soát tài sản và chỉ đơn giản đóng góp nhằm tăng cường an ninh cho mạng lưới.

Nếu không làm rõ được sự khác biệt giữa mô hình staking theo hình thức tự quản (non-custodial) và staking qua sàn giao dịch (custodial), hệ quả là chi phí tuân thủ sẽ tăng cao, đồng thời có thể kìm hãm đổi mới trong ngành.

Điểm đáng chú ý trong tài liệu lần này là quy trình đánh giá của SEC không dừng lại ở diễn giải pháp lý thuần túy. Cơ quan này đã tiến hành phân tích kỹ các khía cạnh kỹ thuật như cấu trúc staking, vai trò của validator, thiết kế giao thức… thông qua đối thoại với các chuyên gia phát triển. Đây là tín hiệu cho thấy SEC bắt đầu dịch chuyển từ thái độ "sợ công nghệ" sang "hiểu công nghệ" – yếu tố then chốt trong tiến trình xây dựng luật pháp phù hợp thực tế.

Ủy viên SEC Hester Peirce – người thường xuyên bày tỏ quan điểm thân thiện với blockchain – từ lâu đã nhấn mạnh rằng không thể giản đơn so sánh hệ thống tài chính truyền thống với công nghệ phi tập trung. Những điều chỉnh trong tài liệu nói trên phần nào phản ánh quan điểm của bà, khi SEC ngụ ý rằng không phải mọi hoạt động staking đều mặc định là hành vi "phát hành chứng khoán" hay "cung cấp lợi nhuận".

Điều này giúp mở rộng không gian pháp lý cho các nhà phát triển giao thức tập trung vào mục tiêu bảo mật hệ thống hơn là mục đích tài chính. Các validator hay người hỗ trợ mạng blockchain theo mô hình phi tập trung sẽ có thêm độ an toàn pháp lý để hoạt động mà không lo bị cáo buộc vi phạm luật chứng khoán.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc mọi nền tảng staking đều "vượt rào pháp lý". Những dịch vụ đi kèm cam kết lợi nhuận cố định hoặc đảm bảo tính thanh khoản vẫn có nguy cơ bị xếp vào diện giao dịch chứng khoán. Dù vậy, bản hướng dẫn hiện tại được xem là nền tảng pháp lý tương đối ổn định, góp phần hỗ trợ hệ sinh thái nhà phát triển và validator tại Mỹ, cũng như tạo điều kiện để nhà đầu tư tổ chức tham gia hợp pháp vào hạ tầng blockchain.

Một số ý kiến vẫn cho rằng việc nhận phần thưởng bằng token nên được mặc định là “thu nhập tài chính”, nhưng quan điểm này bỏ qua bản chất kỹ thuật và tính đa dạng của staking. Trên nhiều mạng blockchain, phần thưởng tạo ra thông qua một cơ chế phát hành tự động – không phải là quyết định chủ ý từ một tổ chức trung tâm. Trong tình huống đó, người ủy quyền luôn giữ toàn quyền kiểm soát tài sản, còn validator thực chất chỉ cung cấp một “dịch vụ kỹ thuật”, thay vì bán sản phẩm đầu tư.

Điều cốt lõi ở đây không phải là tranh cãi pháp lý thuần túy, mà là sự khác biệt về cách thức hoạt động của hệ thống phi tập trung. Nếu áp dụng máy móc luật chứng khoán lên tất cả hoạt động kỹ thuật, blockchain sẽ mất tính linh hoạt và khả năng cạnh tranh toàn cầu – đặc biệt trong bối cảnh Mỹ đang trong cuộc đua công nghệ với các nền kinh tế khác.

Do đó, việc SEC thể hiện thiện chí “đối thoại” với ngành công nghiệp là một tín hiệu tích cực. Một hệ thống pháp lý tinh vi không đòi hỏi phải tạo ra luật mới, mà là khả năng “diễn giải lại” khuôn khổ pháp lý hiện hành phù hợp với thực tiễn công nghệ. Việc phân biệt rõ các hoạt động như staking phi lưu ký – vốn tuy giống hoạt động tài chính nhưng không thỏa mãn điều kiện của giao dịch chứng khoán – là bước đi tất yếu.

Internet trước đây có thể trở thành công nghệ phổ cập nhờ chính nhận thức chính xác và cởi mở từ cơ quan quản lý. Tương tự, sẽ không có một ngành công nghiệp blockchain phát triển bền vững nếu thiếu sự thấu hiểu công nghệ từ phía Chính phủ. Tài liệu mới về staking từ SEC chứng minh rằng điều đó hoàn toàn có thể xảy ra – miễn sao ngành công nghiệp tiếp tục nỗ lực giải thích, còn cơ quan chức năng sẵn sàng lắng nghe.

Từ khóa: “staking”, “SEC”, “tiền mã hóa”