DeFi – Bước ngoặt tài chính mới hay chỉ là mô hình mô phỏng phức tạp?

Decentralized Finance (DeFi) – Tương lai của tài chính hay chỉ là một mô phỏng phức tạp?

DeFi – tài chính phi tập trung – đang tạo nên làn sóng đổi mới với giá trị giao dịch lên tới hàng chục tỷ USD mỗi ngày. Người dùng có thể “tạo” ra tài sản chỉ trong vài phút, đồng thời tận dụng mức lợi suất cao hơn ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, theo đánh giá từ CoinDesk ngày 24, quá trình sử dụng hiện nay vẫn còn khá rườm rà và thiếu thân thiện, làm lu mờ tiềm năng thực sự của một cuộc cách mạng tài chính. Để DeFi thực sự cạnh tranh với hệ thống tài chính hiện tại, điều cần thiết là phải tái cấu trúc toàn diện dựa trên hai yếu tố then chốt: một cơ sở hạ tầng phi sở hữu – gọi là “từ hạ tầng siêu mở” – và trải nghiệm người dùng liền mạch thông qua “từ siêu ứng dụng”.

Hiện trạng: Một hệ sinh thái mạnh nhưng phân mảnh

Tại thời điểm này, sử dụng DeFi giống như chơi một trò chơi chiến lược phức tạp hơn là tiếp cận một sản phẩm tài chính. Người dùng phải:

- Tìm kiếm cơ hội từ một ứng dụng phi tập trung (DApp)

- Kết nối sang một nền tảng khác để chuyển tài sản (bridge)

- Thực hiện hoán đổi (swap) ở nơi khác

- Gửi tài sản trong một hợp đồng thêm lần nữa

- Và cuối cùng là theo dõi lợi suất qua một công cụ hoàn toàn khác

Trong suốt hành trình đó, họ còn phải xử lý vấn đề ví, mạng lưới và phí gas. Với hầu hết người dùng, đó không hề giống một “từ đổi mới tài chính”, mà như điều hành “một mô phỏng thử nghiệm” phức tạp.

Giải pháp: Xây hệ thống “hạ tầng siêu mở” và “siêu ứng dụng”

Theo chuyên gia Jacob Horne, người đầu tiên đề xuất khái niệm “từ hạ tầng siêu mở” (Hyperstructure), đây là một lớp hạ tầng blockchain không thuộc quyền sở hữu của bất kỳ ai, nhưng trực tiếp phục vụ mục tiêu tài chính mở. Hệ thống này miễn phí cho người dùng, nhưng vẫn duy trì **từ phân quyền**, **tính không cần cấp phép** và đặc biệt là có thể khuyến khích cả người dùng lẫn nhà phát triển qua thiết kế token bền vững.

Một vài ví dụ tiêu biểu đã trở thành nền tảng của hệ thống hạ tầng này gồm:

- Uniswap (UNI) – nơi trao đổi token không cần bên trung gian

- Curve (CRV) – chuyên gia thanh khoản cho tài sản ổn định

- Zora và Farcaster – mạng lưới sáng tạo nội dung trên blockchain

Không chỉ là các giao thức đơn lẻ, những hệ thống trên đang dần phát triển thành các “từ hệ sinh thái DeFi” hoàn chỉnh, có khả năng trở thành trung tâm tài chính cho thế hệ ứng dụng kế tiếp.

Điểm quan trọng: DeFi không thể rơi vào bẫy “từ tập trung hóa”

Nhưng nghịch lý là: càng lớn mạnh, nhiều dự án DeFi lại dần phụ thuộc vào API tập trung, tài khoản có quyền hạn đặc biệt, hay hệ thống điều hành nằm ngoài chuỗi (off-chain). Những yếu tố này mang tính chất trái ngược với tầm nhìn ban đầu của tiền mã hóa – nơi mọi người đều có quyền truy cập công bằng.

Sự ra đời của “từ siêu ứng dụng” là để giải quyết bài toán trải nghiệm. Một siêu ứng dụng DeFi sẽ tích hợp việc khám phá cơ hội đầu tư và thực thi giao dịch vào một trải nghiệm liền mạch. Dựa trên dữ liệu on-chain, ứng dụng sẽ tự động đề xuất chiến lược tối ưu và gói trọn quá trình như: bridge + swap + gửi tài sản + theo dõi lợi suất chỉ trong một cú nhấp chuột.

Điều đó đòi hỏi sự phân lớp rõ ràng:

- Lớp sản phẩm phải linh hoạt, cập nhật liên tục

- Lớp nền tảng phải ổn định, trung lập và dễ mở rộng

Với kiến trúc này, bất kỳ ai cũng có thể fork hoặc mở rộng hạ tầng, đồng thời cạnh tranh công bằng với những nền tảng kỹ thuật số đang thống trị thị trường hiện nay.

Bình luận: “Từ trải nghiệm người dùng chính là lợi thế cạnh tranh mạnh nhất”

Mục tiêu cuối cùng không chỉ là xây ứng dụng “chất”, mà còn phải đảm bảo rằng “người dùng cảm thấy họ đang dùng một app tài chính thực sự”. Những thao tác như “gửi tiết kiệm”, “rút ngay lập tức”, hay “lợi suất cao nhất hôm nay” phải trở nên quen thuộc. Trong khi đó, mọi thao tác phức tạp phía sau – như tương tác hợp đồng, định tuyến tài sản – sẽ được tự động xử lý bởi hệ thống.

Điều này giống như một chiếc xe: nếu "từ hạ tầng siêu mở" là động cơ mạnh mẽ, thì "từ siêu ứng dụng" chính là thiết kế khiến người dùng muốn cầm lái.

Nhưng cần lưu ý: Nếu siêu ứng dụng đánh đổi khả năng phân quyền để theo đuổi trải nghiệm, DeFi có thể đánh mất bản sắc ban đầu và trở thành một “Fintech trá hình” – hào nhoáng nhưng vẫn là hệ thống đóng, quản lý tập trung, thiếu minh bạch.

Một số ý kiến cho rằng người dùng không quan tâm đến phân quyền, rằng chỉ cần sản phẩm hấp dẫn là đủ. Tuy nhiên, thị trường tiền mã hóa không được sinh ra để phục vụ “tiện lợi ngắn hạn”, mà đặt trọng tâm vào “phân phối quyền hạn lâu dài”. Đó là khác biệt cốt lõi.

Tầm nhìn dài hạn: Định nghĩa lại tài chính thay vì chỉ tạo thêm sản phẩm

Nếu những năm 2000, xem video 4K xuyên thiết bị là điều xa vời, thì giờ đây là mặc định. Cũng như vậy, trong tương lai, người dùng sẽ không còn niệm khái niệm “tôi đang dùng DeFi” – mà đơn giản là sử dụng tiền trong một hệ thống mở, linh hoạt và minh bạch.

Kết luận, **DeFi** sẽ không thể phổ cập chỉ bằng việc lắp ráp các giao thức rời rạc. Nó cần một giao diện tài chính toàn diện, nơi “hạ tầng siêu mở” làm nền móng và “siêu ứng dụng” mang đến trải nghiệm. Khi hai yếu tố này kết hợp được một cách hoàn chỉnh, thứ mà người dùng nhận được không phải là một ứng dụng mới, mà là một hệ thống tài chính mới – tốt hơn, công bằng hơn và bền vững hơn.