Hạ tầng số phi tập trung DePIN nổi lên sau loạt sự cố mất điện diện rộng

Góc nhìn từ các sự cố mất điện quy mô lớn tại châu Âu và Hoa Kỳ gần đây đang nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển một hạ tầng số có tính chống chịu cao hơn. Một trong những giải pháp tiềm năng đang thu hút sự chú ý là mô hình “từ” hạ tầng vật lý phi tập trung – hay còn gọi là DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Networks). Trong bối cảnh nhu cầu kỹ thuật số leo thang, mô hình này không chỉ là xu hướng thử nghiệm mà đang trở thành “từ” chiến lược thiết yếu.

Theo Reuters đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), tình trạng mất điện hàng loạt vừa xảy ra tại Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Pháp đã gây tê liệt không chỉ hệ thống cấp điện mà cả các mạng viễn thông, cho thấy mức độ “từ” lệ thuộc của hạ tầng kết nối vào lưới điện hiện hữu. Không chỉ riêng châu Âu, sự kiện tương tự từng diễn ra tại bang Texas, Mỹ vào năm 2021 khi đợt bão tuyết cực đoan khiến hàng triệu người dân sống trong cảnh mất điện, không thể sưởi ấm, thậm chí phải đun nước tuyết để dùng cho sinh hoạt.

Trong một thế giới “luôn kết nối”, các sự kiện này bộc lộ điểm yếu căn bản của hệ thống hạ tầng tập trung: khó thích nghi khi đối mặt với các khủng hoảng lớn như biến đổi khí hậu, sự cố quy mô lớn hoặc thảm họa tự nhiên. Theo dự báo mới nhất, mức tiêu thụ điện năng toàn cầu của lĩnh vực công nghệ có thể tăng gấp đôi vào năm 2030. Trước thách thức trên, cộng đồng công nghệ – đặc biệt trong ngành công nghiệp “từ” blockchain – hiện đang chú ý đến DePIN như một phương thức tăng cường khả năng phục hồi cho hạ tầng số.

“DePIN” là gì và vì sao giải pháp này đang được kỳ vọng?

Thay vì một doanh nghiệp tập trung sở hữu và vận hành toàn bộ cơ sở hạ tầng, DePIN dựa vào sự tham gia của cộng đồng – nơi người dùng hoặc doanh nghiệp nhỏ cung cấp các thiết bị như bộ định tuyến Wi-Fi, không gian lưu trữ, cảm biến IoT hoặc các tấm pin năng lượng mặt trời để cùng tạo nên “từ” mạng lưới phi tập trung.

Khác với thường nghĩ, ứng dụng của DePIN không chỉ dừng ở internet. Mô hình này còn có thể triển khai trong lĩnh vực năng lượng – điển hình là các mạng lưới điện quy mô nhỏ tại cộng đồng địa phương dựa trên năng lượng tái tạo như điện mặt trời cá nhân, bộ lưu trữ pin tại nhà,… cho phép người dân tự cung cấp năng lượng thay vì phụ thuộc vào lưới điện quốc gia.

DePIN không đặt mục tiêu thay thế toàn bộ hệ thống hiện có, mà đóng vai trò bổ trợ dự phòng rất hiệu quả. Kết hợp DePIN với mạng viễn thông hiện hữu có thể tạo ra mô hình “từ” lai hiệu quả hơn, giúp duy trì kết nối trong trường hợp hệ thống chính gặp sự cố. Một ví dụ là sáng kiến OpenRoaming – hiện đang kết nối hơn 3 triệu điểm phát Wi-Fi công cộng – có thể tích hợp nguyên tắc của DePIN để xây dựng mạng lưới không dây có phạm vi và độ bền cao hơn.

Cộng đồng địa phương từng nhiều lần chứng minh hiệu quả của DePIN trong khủng hoảng. Tại Dharamsala (Ấn Độ), người dân mạng lưới lưu vong Tây Tạng đã tự xây dựng hệ thống thông tin vô tuyến để duy trì liên lạc khi điện mất. Tương tự, trong siêu bão Sandy, khu vực Red Hook ở Brooklyn (Mỹ) cũng sử dụng mạng lưới mesh do cộng đồng tự tổ chức để duy trì liên lạc với bên ngoài.

“bình luận”: Các mô hình như vậy không chỉ thể hiện tính sáng tạo mà còn góp phần củng cố khả năng phục hồi cho các thành phố hiện đại – yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tần suất và cường độ thảm họa thiên nhiên ngày càng gia tăng.

DePIN còn mang đến khả năng khắc phục điểm yếu chết người mà hệ thống tập trung thường gặp: sự phụ thuộc vào một điểm duy nhất (single point of failure). Nhờ có cấu trúc phân tán, các mạng DePIN có thể tiếp tục duy trì ở cấp độ cục bộ ngay cả khi hệ thống trung tâm bị tê liệt – từ đó bảo vệ sự sống và tăng cường an toàn cho người dân.

Xây dựng tương lai của hạ tầng số: Không chỉ là lựa chọn, mà là nhu cầu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng năng lượng gia tăng, DePIN dường như không còn là lựa chọn phụ trợ mà là một phần bắt buộc để xây dựng “từ” hạ tầng số bền vững. Để hiện thực hóa mô hình lai giữa hệ thống tập trung và DePIN, mọi đối tác đều cần vào cuộc:

- Chính phủ cần ban hành chính sách hỗ trợ, giảm rào cản quản lý để thúc đẩy các sáng kiến DePIN.

- Các nhà mạng và doanh nghiệp nên xem xét tích hợp node dự phòng và thiết bị chia sẻ tại cấp độ cộng đồng.

- Tại các khu vực dễ tổn thương do thiên tai, nên đẩy mạnh triển khai cơ sở hạ tầng công – tư hợp tác dựa trên mô hình DePIN.

“bình luận”: Trên hết, cần nhận thức rằng kết nối không chỉ là công cụ giao tiếp, mà là phần không thể thiếu trong đảm bảo an toàn mạng sống vá khả năng phục hồi xã hội. Khi nguồn điện chính ngắt, khi hệ thống sụp đổ, liệu còn gì kết nối chúng ta?

Trong vai trò là “từ” đường sống kỹ thuật số, DePIN không thể bị xem nhẹ nữa. Với tình hình hiện tại, đợi đến khi thảm họa tiếp theo ập đến có thể là quá muộn. Thời điểm để hành động là ngay bây giờ.