Binance gây chấn động với đợt thanh lý 19 tỷ USD do lỗi định giá nội bộ USDE

Ngày 10 tháng 10, thị trường tiền mã hóa chứng kiến một trong những sự kiện thanh lý lớn nhất trong lịch sử với giá trị ước tính lên tới gần 19 tỷ USD (khoảng 26,410 tỷ đồng). Theo dữ liệu từ CoinGlass, ngoài khoản thanh lý khổng lồ này, khối lượng hợp đồng tương lai mở cũng giảm mạnh 65 tỷ USD (khoảng 90,350 tỷ đồng). Con số này bỏ xa những sự kiện lớn trước đây như đại dịch Covid-19 (1,2 tỷ USD) hay sự sụp đổ của FTX (1,6 tỷ USD), đánh dấu một kỷ lục chưa từng có trong một phiên giao dịch duy nhất.

Nguyên nhân chính được cộng đồng phân tích tập trung vào vấn đề kỹ thuật trong hệ thống định giá nội bộ của sàn giao dịch Binance. Trong tâm điểm là ba loại tài sản mã hóa ổn định (stablecoin) - gồm USDE, bnSOL và wBETH - vốn sử dụng dữ liệu từ sổ lệnh nội bộ của Binance thay vì sử dụng dữ liệu từ các nhà cung cấp dữ liệu giá (oracle) bên ngoài. Khi thị trường biến động mạnh, phương pháp định giá này khiến giá trị tài sản thế chấp sụt giảm bất thường, đẩy các nhà đầu tư đang sử dụng tính năng Tài khoản hợp nhất (Unified Accounts) vào tình thế bị thanh lý hàng loạt.

Một số chuyên gia còn không loại trừ khả năng đây là một vụ tấn công có tổ chức, nhằm khai thác điểm yếu trong hệ thống. Đáng chú ý, tổng giá trị thanh lý liên quan đến USDE lên tới khoảng 346 triệu USD (gần 4,807 tỷ đồng), cao hơn nhiều so với con số 169 triệu USD của wBETH (2,349 tỷ đồng) và 77 triệu USD của bnSOL (1,070 tỷ đồng). Việc thanh khoản mua trên các cặp giao dịch liên quan đến stablecoin biến mất ngay tức thì càng khiến nghi vấn này thêm phần hợp lý.

Theo phân tích từ công ty dữ liệu AI thị trường Rena Labs, sự sụp đổ của USDE là trường hợp "cực kỳ bất thường" về mặt cấu trúc. Không giống như sự cố mất neo giá (depeg) của TerraUSD(UST) hay USD Coin(USDC) trong quá khứ, USDE tại thời điểm đó không gặp vấn đề về thế chấp hay dòng tiền. Việc phát hành và quy đổi USDE vẫn diễn ra bình thường, và không có dấu hiệu kỹ thuật nào cho thấy lỗi hệ thống. Tuy vậy, các nhà tạo lập thị trường - những người đóng vai trò là *người cung cấp thanh khoản* chủ chốt – lại rút lui đồng loạt khỏi các giao dịch liên quan đến USDE.

Báo cáo chỉ ra rằng, ngay trước khi biến động diễn ra, thanh khoản giao dịch cặp USDE vẫn duy trì mức cân bằng khoảng 89 triệu USD (1,237 tỷ đồng). Tuy nhiên, chỉ trong vòng 15 phút – từ 21:40 đến 21:55 (UTC) – thanh khoản giảm mạnh tới gần 74%, còn khoảng 23 triệu USD (gần 320 tỷ đồng). Cao điểm rơi vào lúc 21:54, khi độ sâu thị trường thực tế gần như biến mất hoàn toàn. **Biên độ giá mua bán (spread)** đạt đỉnh 22%, khiến nhà đầu tư không thể thực hiện giao dịch với mức giá hợp lý, rơi vào tình trạng rối loạn nghiêm trọng.

Vụ việc lần này nhấn mạnh mức độ phụ thuộc ngày càng lớn của thị trường vào các chiến lược tự động hóa và thuật toán thanh khoản phức tạp. Đặc biệt, cơ chế định giá của Binance khi không phụ thuộc vào các *oracle* bên ngoài mà chỉ dựa vào chính sổ lệnh giao dịch nội bộ đã đặt ra vấn đề nghiêm trọng về *ổn định thị trường*. Từ đây, giới chuyên gia nhận định, cần có một cuộc đánh giá lại toàn diện đối với cơ cấu dữ liệu giá tại các sàn giao dịch trung tâm (CEX) như Binance để bảo vệ người dùng khỏi những cú sốc thanh khoản tương tự trong tương lai.

Tổng kết lại, sự kiện thanh lý xuyên suốt ngày 10 đã cho thấy rõ ràng những rủi ro tiềm ẩn trong cấu trúc thị trường hiện tại, đặc biệt khi hệ thống dựa trên dữ liệu nội bộ và cơ chế tự động. Các từ “thanh lý hàng loạt”, “Binance”, “USDE”, “oracle” và “ổn định thị trường” cần được xem là điểm mấu chốt khi đánh giá lại tính an toàn của toàn hệ sinh thái tiền mã hóa.