Công nghệ chứng minh không kiến thức (ZKP) mở ra tương lai xác minh danh tính không xâm phạm quyền riêng tư

Trong bối cảnh quyền riêng tư trên môi trường trực tuyến ngày càng bị đe dọa, nhu cầu xác minh danh tính mà không xâm phạm dữ liệu cá nhân đang tăng mạnh. Đặc biệt, quy định siết chặt việc truy cập internet của trẻ vị thành niên tại nhiều quốc gia đang đòi hỏi các giải pháp xác thực thân thiện với quyền riêng tư. Trong làn sóng đó, công nghệ ‘từ’chứng minh không kiến thức (Zero-Knowledge Proofs, ZKP)’ đang nổi lên như một giải pháp công nghệ đầy hứa hẹn.

Theo Financial Times đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), nhiều quốc gia như Úc, Trung Quốc và tiểu bang Florida (Mỹ) đã bắt đầu ban hành luật hạn chế quyền truy cập nội dung trực tuyến của trẻ chưa đủ tuổi. Tuy nhiên, phương pháp kiểm tra độ tuổi hiện tại gặp nhiều vấn đề. Hệ thống tự khai thường không chính xác, còn việc yêu cầu tải lên giấy tờ tùy thân lại vi phạm quyền riêng tư. Thậm chí, tại Louisiana (Mỹ), việc yêu cầu tải ảnh CMND khi truy cập web người lớn đã dẫn đến đơn kiện lên Tòa án Hiến pháp vì cho rằng vi hiến.

Trước thách thức này, ‘từ’ZKP’ mang lại cách tiếp cận mới. Không cần chia sẻ tên, ngày sinh hay bất kỳ thông tin nhận dạng nào, người dùng vẫn có thể xác minh rằng họ là người đủ tuổi. Cụ thể, một bên thứ ba đáng tin cậy sẽ xác minh độ tuổi và tạo ra một bằng chứng mật mã xác nhận điều đó. Website nhận được chỉ cần kiểm tra chứng minh này mà không cần lưu trữ dữ liệu nhạy cảm.

‘Từ’ZKP’ vì thế được đánh giá là công cụ cân bằng giữa bảo mật dữ liệu và tuân thủ pháp lý. Các nền tảng lớn như Google($GOOGL), Meta hay WhatsApp cũng bày tỏ sự quan tâm vì đây còn là cách giảm thiểu rủi ro rò rỉ dữ liệu – nhân tố đang khiến họ phải hứng chịu nhiều chỉ trích và kiện tụng.

Tuy vậy, đây không phải là giải pháp hoàn hảo. Triển khai ‘từ’ZKP’ đòi hỏi năng lực xử lý toán học phức tạp, tiêu tốn tài nguyên, và đặc biệt là các rào cản pháp lý chưa rõ ràng. Các cơ quan quản lý vẫn nghi ngại về việc áp dụng các hệ thống xác minh phi vật lý. Ngoài ra, việc thiết kế ZKP sao cho vẫn đáp ứng yêu cầu pháp luật – chẳng hạn cung cấp danh tính trong các cuộc điều tra – là một điểm mâu thuẫn chưa thể giải quyết triệt để.

Dù vậy, công nghệ đang từng bước hoàn thiện. Các ngôn ngữ lập trình đặc thù như Noir giúp giảm rào cản khi xây dựng hệ thống ‘từ’chứng minh không kiến thức’. Trong khi đó, hệ sinh thái blockchain mã nguồn mở đang mở rộng để tích hợp ‘từ’ZKP’ vào ví điện tử và khung xác thực kỹ thuật số. Khả năng truy cập dịch vụ trực tuyến ở quy mô toàn mạng bằng một bằng chứng duy nhất đang trở thành hiện thực trong tương lai gần – yếu tố góp phần định hình ‘từ’danh tính số’ thế hệ mới.

‘Bình luận’: Với những bước đi đầu tiên của các ông lớn như Google vào việc triển khai ‘từ’ZKP’, ngành công nghệ đang bước vào giai đoạn chuyển mình quan trọng. Tuy nhiên, để ‘từ’danh tính số’ trở nên thực sự bảo mật và phi tập trung, nền tảng phải đặt trên blockchain – nơi người dùng kiểm soát hoàn toàn dữ liệu cá nhân của mình thay vì phụ thuộc vào cơ sở dữ liệu tập trung.

Trong bối cảnh nguy cơ vi phạm quyền riêng tư ngày càng gia tăng, ‘từ’ZKP’ đang dần khẳng định vị thế là giải pháp hướng tới tương lai – giúp bảo vệ quyền lợi người dùng mà không làm tổn hại đến sự vận hành hợp pháp và minh bạch của nền tảng kỹ thuật số.