Chuyên gia cảnh báo 70% startup AI có thể sụp đổ trước 2027 vì phụ thuộc API tập trung

Trong bối cảnh bùng nổ các công ty khởi nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), một mối lo ngại lớn đang dần lộ diện: phần lớn các dự án này chỉ dựa vào giao diện người dùng hào nhoáng và sử dụng lại công nghệ sẵn có thay vì sáng tạo thực sự. Theo nhận định từ nhiều chuyên gia, cấu trúc dựa trên API hiện tại của các startup AI tiềm ẩn nguy cơ sụp đổ chỉ vì thay đổi chính sách của bên cung cấp — điều từng xảy ra nhiều lần trong ngành tiền mã hóa. Trong bài viết gần đây, nhà sáng lập O.xyz, Ahmad Shadid, đã lên tiếng cảnh báo về một cuộc “thanh trừng API” lớn có thể khiến hơn 70% công ty khởi nghiệp AI biến mất trước năm 2027.

Theo bài viết đăng ngày 24 trên blog cá nhân, Ahmad Shadid cho rằng phần lớn startup AI hiện nay chỉ đơn thuần sử dụng API của OpenAI để gửi yêu cầu và sau đó đóng gói lại đầu ra nhằm phục vụ người dùng. Mô hình dạng “trung gian prompt” này phụ thuộc quá mức vào các nền tảng tập trung, dẫn đến cấu trúc không bền vững. “Một khi OpenAI hoặc Google thay đổi phí sử dụng, điều khoản API, hay đơn giản là hạn chế tính năng, toàn bộ hệ sinh thái này có thể sụp đổ theo hiệu ứng domino”, Shadid nhấn mạnh.

Thực tế, nhiều dự án báo cáo chi phí vận hành đã tăng gấp đôi sau khi OpenAI công bố mức giá mới cho GPT-4o. Không chỉ vậy, tình trạng khan hiếm GPU khiến các tài nguyên xử lý bị dồn về khách hàng lớn, đẩy các startup nhỏ vào cảnh chờ đợi hoặc bị giảm hiệu năng. Ngoài ra, chỉ một thay đổi nhỏ về chính sách đủ khiến toàn bộ chức năng tạo nội dung bị vô hiệu hóa. Những rủi ro hệ thống này đều bắt nguồn từ việc lệ thuộc vào “cổng kiểm soát tính toán” tập trung.

Trong bối cảnh này, nhiều chuyên gia bắt đầu tìm đến nguồn cảm hứng từ lĩnh vực tiền mã hóa, cụ thể là mô hình của Bitcoin(BTC). Được giới thiệu năm 2009 như một loại tiền tệ không có tổ chức phát hành trung ương, Bitcoin đã dẫn đầu xu hướng “phi tập trung hóa” trong tài chính. Theo Shadid, AI cũng đang cần một bước ngoặt tương tự: một hệ sinh thái **AI phi tập trung** giúp phân bổ đều tài nguyên đầu vào gồm tính toán, mô hình và dữ liệu — giảm thiểu rủi ro khi lệ thuộc quá nhiều vào API tập trung.

Với hạ tầng như vậy, ứng dụng có thể chuyển tác vụ sang cụm GPU rẻ và nhanh nhất tùy thời điểm. Các mô hình AI được lưu trữ phân tán và xử lý thông qua cơ chế bảo mật chống giả mạo. Nhờ vậy, dù nhà cung cấp dịch vụ bị ngắt kết nối, ứng dụng AI vẫn có thể hoạt động bình thường. Đặc biệt, khi kết hợp cùng công nghệ Web3, một lớp khuyến khích kinh tế hoàn toàn mới có thể được thiết lập. Cụ thể, nhà vận hành GPU, người quản lý mô hình và dữ liệu có thể nhận phần thưởng bằng token, còn kết quả xử lý được ghi lại trên chuỗi để bảo đảm minh bạch và không thể sửa đổi.

Không chỉ dừng lại ở vấn đề kỹ thuật, Shadid còn nhấn mạnh đến khả năng quản trị phi tập trung thông qua hợp đồng thông minh. Người dùng có thể chủ động thay đổi quy tắc an toàn hoặc loại bỏ các mô hình kém hiệu quả mà không cần đợi nhà phát triển cập nhật. Đây là điểm khác biệt cốt lõi với hệ thống API truyền thống, vốn bị giới hạn bởi chính sách của một bên thứ ba. Về lâu dài, chỉ những nền tảng dữ liệu và ứng dụng AI được xây dựng và quản lý hoàn toàn trên chuỗi mới có thể tồn tại bền vững.

Điểm thú vị là mối liên hệ này không chỉ nằm ở lý thuyết. Các nhà đầu tư mạo hiểm và quỹ tài sản kỹ thuật số cũng bắt đầu chú ý đến các dự án AI phi tập trung. Công ty có mô hình dựa trên giao diện người dùng và phụ thuộc vào API đang đối mặt với định giá thấp, do yếu tố rủi ro ngày càng tăng. Trong khi đó, những startup có hạ tầng tính toán riêng, dữ liệu được cấp phép hợp pháp và có cơ chế phân chia lợi nhuận rõ ràng thường được định giá cao hơn. Một trong những minh chứng rõ rệt là việc nền tảng hình ảnh Shutterstock ký hợp đồng nội dung với OpenAI để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Tóm lại, Ahmad Shadid khẳng định tương lai của AI sẽ phụ thuộc vào việc phát triển **cơ sở hạ tầng AI phi tập trung**, như cách **Bitcoin(BTC)** giải quyết bài toán tiền tệ truyền thống. Dự án bền vững không thể thuê ngoài hạ tầng cốt lõi, mà phải sở hữu trực tiếp và chia sẻ quyền kiểm soát với cộng đồng. “AI là công nghệ không thể thuê. Nó phải do chính các nhà phát triển kiểm soát và xây dựng từng bước một”, anh kết luận.

Bình luận: Với sự tương đồng ngày càng rõ rệt giữa rủi ro của ngành AI và tiền mã hóa, có thể thấy rằng chính mô hình **phi tập trung** từng giúp **Bitcoin(BTC)** vươn lên cũng đang trở thành hướng đi chiến lược cho các dự án AI tương lai. Trong kỷ nguyên mà sự độc lập công nghệ là chìa khóa sống còn, việc tích hợp AI với Web3 không chỉ là xu hướng — mà là tất yếu.