Tiền mã hóa bảo vệ riêng tư như Monero(XMR), Zcash(ZEC) trỗi dậy giữa làn sóng giám sát tài chính

Trong bối cảnh chính phủ ngày càng tăng cường giám sát và kiểm soát các hoạt động tài chính cá nhân, tầm quan trọng của các loại tiền mã hóa bảo vệ quyền riêng tư như Monero(XMR) hay Zcash(ZEC) đang được chú ý nhiều hơn bao giờ hết. Khi thế giới dần quen với việc mọi giao dịch đều bị theo dõi, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng việc này đi ngược lại truyền thống hàng nghìn năm của giao dịch tiền tệ dựa trên sự ẩn danh và tự do cá nhân.

Theo các nhà nghiên cứu lịch sử tiền tệ, trước khi tiền kỹ thuật số ra đời, các phương thức thanh toán như tiền xu và tiền giấy từng cho phép con người thực hiện giao dịch mà không để lại dấu vết. Đặc biệt, từ thời Trung Cổ ở châu Âu đến đế chế Trung Hoa, giấy bạc đã được phát hành theo hình thức "trả cho người sở hữu", có nghĩa là bất kỳ ai cầm tờ tiền đều được quyền sử dụng, không cần xác thực danh tính người gửi hay người nhận.

Tuy nhiên, từ giữa thế kỷ 20, mọi thứ bắt đầu thay đổi khi thẻ tín dụng trở nên phổ biến. Đến thập niên 1970, nhiều quốc gia đã ban hành luật yêu cầu các ngân hàng và tổ chức tài chính xác minh thân phận khách hàng, đồng thời báo cáo các giao dịch khả nghi cho chính phủ. Chính điều này đã đặt nền móng cho xã hội giám sát tài chính. Trải qua thập kỷ, cùng với sự phát triển của internet và hệ thống thanh toán di động, khả năng giám sát không những mở rộng mà còn trở nên chi tiết đến mức khó tưởng: mỗi lần mua bán đều được ghi nhận—từ nơi chốn, thời điểm, thiết bị sử dụng cho đến danh tính các bên liên quan.

Cũng cần nhắc đến các ví dụ điển hình cho thấy quyền kiểm soát tài chính của nhà nước đã trở thành thực tế: trong năm 2022, chính phủ Canada đã đóng băng tài khoản ngân hàng của những công dân ủng hộ cuộc biểu tình của các tài xế xe tải. Tại Gruzia, năm nay chính phủ đã yêu cầu chặn tài khoản của các tổ chức phi chính phủ hỗ trợ người biểu tình. Hay ở Syria, những tài khoản bị nghi có liên hệ với chế độ cũ đều bị đóng băng một cách đồng loạt. Hành động đóng băng tài khoản thường gây khó khăn nghiêm trọng trong sinh hoạt thường ngày và nếu thực hiện mà không qua các thủ tục pháp lý rõ ràng, nó có thể trở thành “hình phạt tài chính”.

Chính trong bối cảnh này, từ khóa “tiền mã hóa bảo vệ riêng tư” như Monero(XMR) hay Zcash(ZEC) lại đang nổi lên như một giải pháp thay thế. Đây là những loại tiền kỹ thuật số cho phép người dùng giao dịch trực tiếp mà không cần qua một cơ quan xác thực trung gian, gần giống như tiền mặt truyền thống. Với các tính năng ẩn danh cao, không có dữ liệu nào về người gửi, người nhận hay nội dung giao dịch bị lưu trữ công khai trên blockchain.

Dù vậy, tiền mã hóa bảo vệ riêng tư thường xuyên bị chỉ trích vì tiềm năng bị sử dụng trong các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền hoặc tài trợ tội phạm. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, lý do tồn tại của các loại tiền này không nằm ở việc “che giấu” mà ở việc “bảo vệ”. Bình luận, đặc biệt tại những quốc gia có sự kiểm soát hà khắc hoặc hệ thống tài chính chưa hoàn thiện, tiền mã hóa bảo vệ riêng tư có thể là lựa chọn duy nhất để người dân duy trì quyền tự do sử dụng tài sản của mình.

Giống như việc không ai coi tiền mặt là bất hợp pháp chỉ vì sự ẩn danh của nó, tiền mã hóa bảo vệ riêng tư cũng nên được nhìn nhận như một công cụ hợp pháp và chính đáng. Theo các nhà hoạt động tự do và chuyên gia mã hóa, vấn đề thật sự không nằm ở chỗ “tiền ẩn danh”, mà là ở quan niệm mới cho rằng “mọi giao dịch tài chính đều phải bị giám sát thì mới là bình thường”. Bình luận, trong một thế giới nơi xã hội giám sát được xem là tiêu chuẩn, chính việc đó mới là điều bất bình thường.

Đã đến lúc nhận ra rằng các đồng tiền mã hóa bảo vệ quyền riêng tư như Monero(XMR) và Zcash(ZEC) không phải là một "thí nghiệm nguy hiểm", mà là sự kế thừa của truyền thống giao dịch tự do hàng nghìn năm qua—nơi con người được quyền mua bán mà không cần xác minh danh tính, không ai bị theo dõi vì sử dụng công cụ tài chính của mình, giống như trước khi thế giới trở nên số hóa.

Từ khóa: tiền mã hóa bảo vệ riêng tư, Monero(XMR), Zcash(ZEC), quyền riêng tư, giám sát tài chính.