DeFi vàng lộ điểm yếu: Lợi nhuận chưa đến 1%, mô hình bị ví như Ponzi

Thị trường DeFi gắn với vàng đang bộc lộ nhiều điểm yếu cả về cấu trúc lẫn hiệu quả đầu tư. Dù các dự án như Tether Gold (từ) và Paxos Gold (từ) đang nắm giữ tài sản bảo chứng trị giá hàng trăm triệu USD, mức sinh lời thực tế lại không đạt kỳ vọng. Ngược lại, so với thị trường tài chính truyền thống, lợi suất trung bình chưa đến 1%, thấp hơn đáng kể so với mức từ 3–5% khi đầu tư vàng theo cách thông thường.

Theo CoinDesk đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), nhiều chuyên gia nhận định rằng công nghệ chuỗi khối dù được kỳ vọng sẽ làm mới hình thức đầu tư vào vàng, nhưng thực tế đang khiến tính hiệu quả kinh tế của các sản phẩm này giảm sút. Đáng cảnh báo hơn là nhiều giao thức DeFi vàng đang vô tình phá vỡ nguyên tắc tài chính bền vững, chạy theo tăng trưởng nhanh mà bỏ quên hiệu quả dài hạn.

Một trong các nguyên nhân cốt lõi là việc “ngụy trang phát hành token dưới dạng thu nhập thụ động”. Đáng chú ý, các giao thức này không thực sự tạo ra dòng lợi nhuận mà chủ yếu dựa vào phát hành thêm token mới để duy trì mức thưởng hấp dẫn – thường trên 10% mỗi năm. Đây là hình thức "emission rewards", vốn phụ thuộc hoàn toàn vào lượng người tham gia mới và dễ dàng sụp đổ bất kỳ lúc nào vì không có nền tảng lợi nhuận thực. Nhiều nhà phân tích cho rằng đây chính là dạng biến tướng của mô hình Ponzi.

Việc đẩy mạnh lợi suất để thu hút dòng tiền ngắn hạn đã dẫn đến hệ quả khó tránh: lợi nhuận sụt giảm nhanh chóng khi không thể duy trì nguồn thu ổn định. Điều này còn khiến giá trị token nắm giữ của người dùng bị pha loãng, gây tổn hại đến khả năng duy trì vốn đầu tư lâu dài trong hệ sinh thái.

Một yếu tố gây cản trở khác là sự phức tạp không cần thiết trong cấu trúc sản phẩm. Trái với kỳ vọng của nhà đầu tư vàng – những người vốn chỉ cần tiếp xúc trực tiếp với biến động giá vàng – các giao thức DeFi hiện nay lại buộc người dùng phải tham gia vào cấu trúc như bể thanh khoản hoặc giao dịch theo cặp. Ngay cả khi giá vàng tăng, hệ thống phản ứng tự động có thể khiến khoản vàng nắm giữ bị bán và chuyển đổi thành stablecoin, khiến nhà đầu tư bỏ lỡ lợi nhuận mà họ tưởng chừng đã nắm chắc.

Ngoài ra, hiệu quả sử dụng vốn cũng là điểm yếu nổi bật. Cấu trúc bể thanh khoản yêu cầu người dùng phải khóa một phần tài sản vào stablecoin, khiến tỷ lệ tiếp xúc với tài sản vàng thực tế bị giảm mạnh. Thực tế, mức lợi nhuận thu được thậm chí còn kém cả việc đơn thuần giữ stablecoin bên ngoài các giao thức DeFi.

Theo bình luận từ một nhà phát triển DeFi ẩn danh, toàn bộ hệ sinh thái hiện vẫn “ở mức hạ tầng chưa thể sao chép thành công các mô hình sản phẩm và chiến lược giao dịch từ tài chính truyền thống”. Chẳng hạn, các chiến lược kết hợp giữa mua vàng vật chất và bán hợp đồng tương lai để kiếm chênh lệch – vốn là công cụ quen thuộc trong thị trường truyền thống – lại chưa được DeFi hóa hiệu quả.

Kết quả là, trong khi các nhà đầu tư tổ chức vẫn tiếp tục hưởng lợi từ mô hình truyền thống thì người dùng DeFi lại bị “mắc kẹt” trong cơ chế thưởng ngày càng suy yếu và cấu trúc hoạt động quá khó hiểu.

Tuy nhiên, một số giao thức mới đã bắt đầu thay đổi cách tiếp cận. Thay vì chỉ phát hành token để thưởng, các mô hình này tập trung vào việc tạo “lợi nhuận thực” từ các chiến lược giao dịch trung lập, chẳng hạn như arbitrage (giao dịch chênh lệch giá). Điều đặc biệt là, chỉ cần ví tiền điện tử và vài trăm USD (~1.000 USD), cá nhân vẫn có thể tiếp cận những cơ hội vốn chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Điểm mấu chốt nằm ở sự “đơn giản hóa”: loại bỏ các cơ chế phức tạp, đồng thời triển khai các mô hình như "staking một phía" (single-sided staking) giúp nhà đầu tư vàng tối ưu hóa lợi nhuận mà không làm mất đi mức tiếp xúc với tài sản gốc.

Xét toàn cảnh, lý do khiến các sản phẩm DeFi tập trung vào vàng kém hiệu quả hơn các chiến lược nắm giữ vật lý lâu năm là bởi hệ sinh thái quá tập trung vào việc đẩy tổng giá trị khóa (từ) thay vì xây dựng mô hình kinh tế bền vững.

Và đây không chỉ là câu chuyện riêng của DeFi vàng. Rất nhiều giao thức hiện vẫn chạy theo các chương trình thu hút thanh khoản quy mô lớn mà bỏ qua bài toán quan trọng hơn: thiết kế hạ tầng giao dịch chuyên nghiệp ngang tầm tổ chức và năng lực quản trị rủi ro bền vững.

Dẫu vậy, thị trường đang dần trưởng thành. Nhà đầu tư ngày càng quan tâm đến “lợi nhuận thực sự” (từ) thay vì chỉ chạy theo phần thưởng danh nghĩa. Xu hướng chuyển dịch từ số lượng sang chất lượng là rõ ràng – nhà đầu tư muốn giá trị thực, không phải chỉ là token thưởng.

Khi các quy định pháp lý ngày càng siết chặt với tài chính truyền thống, DeFi đang nổi lên như một giải pháp thay thế được quan tâm – với lợi suất minh bạch và tiềm năng tiếp cận quy mô toàn cầu. Trong hệ sinh thái này, vàng vô tình đã trở thành một "phòng thí nghiệm lý tưởng" để thử nghiệm và hoàn thiện mô hình mới.

Câu hỏi còn lại là: Ai sẽ là người hiện thực hóa được tầm nhìn nguyên bản của DeFi? Trong “kỷ nguyên vàng” mới này, không phải vàng vật lý, mà có thể chính (từ) DeFi sẽ là nơi tìm thấy “mỏ vàng” thực sự.