Hệ sinh thái tiền mã hóa đối mặt rủi ro vì chương trình bug bounty trả thưởng quá thấp

Trong thế giới tiền mã hóa, bảo mật không đơn thuần là vấn đề kỹ thuật mà còn là bài toán kinh tế. Theo một phân tích gần đây, yếu tố mang lại hiệu quả phòng vệ cao nhất không nằm ở kỹ thuật mã hóa hay công nghệ mới mà chính là những “từ” kinh tế có sức thuyết phục cao. Một ví dụ tiêu biểu là hệ thống “từ” bug bounty – chương trình thưởng tiền cho phát hiện lỗ hổng – đã giúp ngăn chặn thiệt hại lên đến hàng tỷ USD, bằng cách khuyến khích các hacker mũ trắng lựa chọn “từ” tiết lộ có trách nhiệm (responsible disclosure).

Theo báo cáo trong ngành, điều kiện để hệ thống bug bounty thực sự phát huy hiệu quả là phần thưởng cho việc báo cáo phải cao hơn lợi ích mà một hacker có thể thu được khi khai thác lỗ hổng. Tuy nhiên, hiện tượng cắt giảm chi phí đang khiến một số nền tảng giới hạn trần thưởng ở mức thấp, từ đó tạo ra xu hướng “từ” nguy hiểm: thay vì khuyến khích minh bạch, thị trường lại đang làm xói mòn động lực của các chuyên gia bảo mật.

Về mặt lý thuyết, mức thưởng cần tương xứng với giá trị tài sản có khả năng bị đánh cắp. Ví dụ, nếu một lỗ hổng có thể dẫn đến tổn thất 10 triệu USD (~139 tỷ VND), thì khoản bug bounty hợp lý phải vào khoảng 1 triệu USD (~13,9 tỷ VND). Các chuyên gia cho rằng đây thậm chí là “từ” bảo hiểm giá rẻ. Thế nhưng, trên thực tế thị trường lại đang đi theo hướng ngược lại. Nhiều nền tảng bảo mật áp dụng mức thưởng chỉ ở mức dưới 50.000 USD (~6,95 tỷ VND), khiến các dự án lựa chọn cơ chế không hiệu quả so với giá trị rủi ro đang chịu.

Một dẫn chứng điển hình là vụ tấn công vào giao thức Cork khiến thiệt hại lên tới 12 triệu USD (~167 tỷ VND). Thế nhưng, chương trình bug bounty của dự án chỉ đề xuất khoản thưởng tối đa 100.000 USD (~1,39 tỷ VND) – một con số quá thấp để có thể níu kéo hacker chuyển hướng sang báo cáo lỗi. Với một khoản chênh lệch hàng chục tỷ đồng, những kẻ tấn công sẽ dễ dàng chọn giải pháp khai thác thay vì chia sẻ. Đây rõ ràng là một “từ” cấu trúc khuyến khích rủi ro tiềm tàng.

Bình luận về thực trạng này, nhiều chuyên gia bảo mật nhận định: nếu giao thức đang quản lý hàng trăm triệu USD tài sản mà chỉ treo thưởng vài nghìn USD nhằm thu hút hacker mũ trắng, thì đây chẳng khác nào “từ” chống đỡ bằng lương tâm và hy vọng. Những thất bại lớn trong lịch sử ngành tiền mã hóa đã cho thấy rõ vai trò sống còn của một cơ chế thưởng phù hợp với rủi ro. Chẳng hạn, MakerDAO đã từng thiết lập bug bounty lên tới 10 triệu USD, hay trường hợp của Wormhole với động thái tương tự, nhằm phục hồi lòng tin sau sự cố. Bài học từ đó là rõ ràng: muốn các chuyên gia bảo mật chọn đúng hướng đi, phải cho họ một “từ” động lực có khả năng thay đổi cuộc đời.

Tuy nhiên, trái với những ví dụ lý tưởng, xu hướng gần đây lại khiến vấn đề trầm trọng hơn. Một số nền tảng mới thậm chí không chỉ đặt giới hạn trần thưởng mà còn áp đặt những điều khoản độc quyền, giới hạn quyền công bố kết quả hay cắt giảm tiền thưởng sau báo cáo. Tất cả điều này đang làm suy yếu “từ” nền tảng niềm tin – yếu tố cốt lõi trong mô hình an ninh phi tập trung. Nếu xu hướng này tiếp diễn, các hacker mũ trắng có thể rời bỏ hệ sinh thái và chuyển sang các công ty kiểm toán hoặc đơn giản là… biến mất. Điều đáng lo ngại hơn là khi những người giỏi từ bỏ, không ai sẽ vá lỗ hổng đang ngày càng chồng chất trong các giao thức lớn.

Tình trạng này từng tái hiện trong lĩnh vực Web2: hệ thống thưởng thấp, đánh giá thấp nỗ lực của nhà nghiên cứu, đã khiến nhiều người bỏ cuộc và để lại “từ” những lỗ hổng dai dẳng kéo dài trong hàng năm. Nếu ngành tiền mã hóa cũng đi theo vết xe đổ này trong bối cảnh hàng nghìn tỷ USD tài sản đang chuyển lên blockchain, cả hệ sinh thái sẽ đối mặt với rủi ro sụp đổ quy mô lớn.

Một số ý kiến phản biện rằng các startup còn nhỏ, không đủ ngân sách cho các khoản thưởng lớn. Tuy nhiên, giới chuyên gia bác bỏ lập luận này: “thiệt hại từ tấn công mạng luôn cao hơn rất nhiều so với chi phí thiết lập một cơ chế thưởng hợp lý". Về lâu dài, giá trị bị mất mát không chỉ là tiền bạc, mà còn là niềm tin – một khi đã mất thì khó lòng lấy lại.

Điều mà toàn ngành cần làm bây giờ là thay đổi nhận thức: bug bounty không phải là một chi phí, mà là một khoản “từ” bảo hiểm phản ánh đúng mức độ rủi ro. Muốn vậy, cần có một hệ thống thưởng minh bạch – công bằng – trọng dụng tài năng, đồng thời từ chối các chính sách bóp chặt ngân sách hay loại bỏ hacker mũ trắng khỏi quy trình bảo mật.

Trong một nền kinh tế phi tập trung, tất cả đều vận hành dựa trên “từ” lòng tin. Để người dùng, tổ chức và cơ quan quản lý tiếp tục tin tưởng vào sự phát triển của hệ sinh thái tiền mã hóa, ngành cần khẩn trương triển khai những cơ chế thưởng “từ” thực tế gắn liền với rủi ro. Bởi lẽ, tương lai của ngành không nằm ở công nghệ, mà nằm ở động lực của những người sẵn sàng bảo vệ nó.