Mô hình chơi để kiếm (P2E) sụp đổ, game blockchain chuyển hướng sang chơi để sở hữu (P2O)

Mô hình chơi để kiếm (Play-to-Earn - P2E) từng được xem là tương lai của ngành game Web3, nhưng hiện đang sụp đổ nhanh chóng. Làn sóng hào hứng với việc vừa chơi game vừa nhận thưởng bằng tiền mã hóa đã không đi đúng lộ trình kỳ vọng. Thay vào đó, thị trường đang đối mặt cùng lúc với ba khó khăn: dòng vốn đầu tư sụt giảm mạnh, loạt dự án lớn phải đóng cửa và số lượng người chơi không ngừng tụt dốc. Chính vì vậy, ngành công nghiệp đang bắt đầu chuyển mình sang “chơi để sở hữu” (Play-to-Own - P2O), một mô hình nhấn mạnh tính sở hữu tài sản số và trải nghiệm thực tế hơn là lợi nhuận đơn thuần từ việc chơi game.

Theo DappRadar thống kê, vốn đầu tư đổ vào mảng game Web3 trong quý I năm 2025 đã giảm hơn 70% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều dự án tên tuổi đã phải dừng hoạt động. Tính đến tháng 4, tổng số lượng ví người dùng hoạt động chỉ còn 4,8 triệu – giảm 10% so với tháng trước và là mức thấp nhất kể từ năm 2022. Đây không còn là sự điều chỉnh thông thường mà cho thấy một cuộc khủng hoảng mang tính cấu trúc, trong đó người chơi đi sau thất vọng vì lợi tức giảm, dẫn tới hiệu ứng “rút lui hàng loạt” và phá vỡ tính bền vững của hệ sinh thái.

Cốt lõi của mô hình *chơi để kiếm (P2E)* là biến người chơi thành nhà đầu tư. Các token thưởng từ hoạt động trong game thường được người chơi xem như tài sản đầu cơ, do đó hệ giá trị trò chơi rất dễ biến động khi có sự thay đổi về cơ chế game hoặc thị trường. Khi giá token giảm, người chơi lập tức mất động lực tham gia, kéo theo doanh thu dự án cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ngược lại, mô hình *chơi để sở hữu (P2O)* lại đặt trọng tâm vào “quyền sở hữu tài sản kỹ thuật số” thay vì *token thưởng*. Trong mô hình này, các vật phẩm và nhân vật trong game tồn tại dưới dạng tài sản với nguồn cung cố định, giá trị của chúng được định hình thông qua thị trường giao dịch thứ cấp. Nhờ đó, P2O giúp giảm thiểu rủi ro lạm phát do phát hành token quá mức trong khi đồng thời kết hợp được cả yếu tố giải trí lẫn kinh tế trong thiết kế trò chơi.

Dữ liệu thị trường ủng hộ xu hướng này. Dự kiến, ngành game kết hợp NFT sẽ tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm 25% cho đến năm 2034. Đáng chú ý, sự tăng trưởng này không xuất phát từ hoạt động đầu cơ mà dựa vào trải nghiệm sở hữu thực sự. Người chơi truyền thống vốn đã quen với việc gán giá trị văn hóa hoặc thẩm mỹ cho các vật phẩm hiếm, và blockchain chính là công cụ lý tưởng để biến loại giá trị này trở nên *có thể giao dịch và xác thực được*.

Tuy vậy, để *mô hình P2O* thành công, cần phải có hệ thống phân phối tài sản kỹ thuật số hiệu quả. Các vật phẩm game phải được phát hành dưới dạng có giới hạn, đồng thời phải duy trì được cán cân cung-cầu thông qua các cơ chế như “đốt tài sản”. Đây là điều giúp các vật phẩm kỹ thuật số có giá trị giống như những vật phẩm sưu tầm ngoài đời thực – mang tính độc nhất và bền vững lâu dài.

Một số chuyên gia vẫn bày tỏ lo ngại rằng thị trường giao dịch thứ cấp có thể tạo ra hoạt động đầu cơ. Tuy nhiên, không khác gì thị trường sưu tập vật phẩm trong đời thực, nếu hệ sinh thái được thiết kế minh bạch, có cơ chế kiểm soát lạm phát rõ ràng thì thị trường này hoàn toàn có thể phát triển theo hướng tích cực. Thực tế cho thấy, vấn đề của mô hình *chơi để kiếm (P2E)* không nằm ở yếu tố đầu cơ, mà là ở việc dồn toàn lực vào “tiền thưởng” mà bỏ quên chất lượng và chiều sâu thiết kế game.

Theo thống kê của Footprint Analytics, hơn 90% trò chơi blockchain hiện nay đã thất bại, đa số trong số đó không tồn tại quá 6 tháng sau khi ra mắt. Lý do là vì các trò chơi này chỉ chú trọng xây dựng hệ thống phần thưởng token mà thiếu hẳn nền tảng sản phẩm đủ chất lượng để giữ người dùng ở lại. Một số ít dự án thành công vẫn duy trì được đà phát triển nhờ tập trung vào mô hình phát hành tài sản cố định kèm theo các vòng đốt/thu hồi tài sản hợp lý – từ đó duy trì hoạt động của người dùng và dòng tiền ổn định.

Nếu như *P2E* đại diện cho một giai đoạn bùng nổ ngắn hạn tập trung vào lợi nhuận, thì *P2O* được kỳ vọng trở thành nền tảng phát triển dài hạn dựa trên trải nghiệm người dùng và quyền sở hữu tài sản số. Trong tương lai, các tựa game blockchain tiềm năng sẽ không còn cạnh tranh về mức độ “mở khóa phần thưởng” mà sẽ tập trung vào cải thiện chất lượng trò chơi — từ gameplay cho đến cơ chế kinh tế trong game — để giữ chân người dùng.

Ngành game blockchain giờ đây cần tìm lời giải từ “nội dung” và “cơ cấu” thay vì tiếp tục chạy theo token thưởng. Bản chất của giá trị tài sản số không nằm ở số lượng token đang lưu hành, mà nằm ở mức độ gắn bó và trải nghiệm sở hữu mà người chơi có được. Vì vậy, thứ mà toàn ngành đang cần không phải là những phần thưởng xa hoa hơn, mà là những tựa game tốt hơn.