Vitalik Buterin cảnh báo quyền lực công nghệ tập trung, thúc đẩy chia sẻ công nghệ mở

Vitalik Buterin kêu gọi phân tán quyền lực công nghệ: Giải pháp nào để bảo vệ dân chủ?

Đồng sáng lập Ethereum(ETH) – Vitalik Buterin – mới đây đưa ra cảnh báo về mối nguy của việc quyền lực công nghệ ngày càng tập trung vào tay một số ít. Trong bài viết dài mang tên “Balance of Power” đăng tải cuối tháng 12 trên blog cá nhân, Buterin cho rằng sự phát triển vượt bậc của công nghệ đang làm suy yếu các cơ chế kiểm soát truyền thống, đe dọa trực tiếp đến tự do và dân chủ.

Theo Buterin, cả ba trụ cột quyền lực lớn trong xã hội hiện đại – Chính phủ, Doanh nghiệp lớn và Phong trào đại chúng – đang đồng thời mở rộng ảnh hưởng mà không kìm hãm lẫn nhau. Ông ví đây như một vòng xoáy khi “tiến bộ công nghệ, kinh tế và văn hóa kéo theo sự gia tăng của các thực thể quyền lực, đồng thời biến chúng thành những mối đe dọa tiềm tàng.”

Từ game đến tiền mã hóa: Khi công nghệ ngăn cản sự thay đổi

Buterin chỉ ra rằng các xu hướng hiện nay đang đi ngược lại với tinh thần đổi mới ban đầu. Ví dụ, trò chơi điện tử vốn được xây dựng trên tinh thần giải trí và thử thách, nay bị biến thành công cụ kiếm tiền tương tự “máy đánh bạc”.

Đối với thị trường tiền mã hóa, ông nhận định rằng kể từ năm 2009, các dự án mới ngày càng hướng lợi cho người trong cuộc – khiến quyền lực rơi vào tay nhóm nhỏ sở hữu tài sản từ sớm. Với cấu trúc đó, người dùng phổ thông khó có thể tham gia hoặc hiểu đầy đủ hệ thống, từ đó gia tăng sự lệ thuộc vào nhóm “tinh anh kỹ thuật”.

Dẫn lời các nhà phê bình và chính ông từng phát biểu ngày 18 tháng 12, Buterin lo ngại rằng: “Nếu chỉ một nhóm chuyên gia hiểu và kiểm soát được toàn bộ giao thức, người dùng sẽ buộc phải tin tưởng họ – và khi đó, chúng ta đang tái tạo một dạng quyền lực tập trung mới ngay trong hệ thống phi tập trung.”

‘Phân tán công nghệ bắt buộc’ – Giải pháp chống độc quyền thời đại số

Để hóa giải sự lệch cán cân quyền lực do công nghệ, Buterin đề xuất chiến lược “từ bắt buộc chia sẻ công nghệ”. Ý tưởng này không phải để cản trở đổi mới, mà là bắt buộc ứng dụng công nghệ theo hướng mở – ai cũng có thể truy cập, sửa đổi và góp phần làm hệ sinh thái trở nên ổn định hơn.

Một trong những công cụ quan trọng giúp hiện thực hóa điều này chính là khái niệm “từ tương tác đối kháng” – cho phép một sản phẩm mới có thể tương thích để cạnh tranh trực tiếp với hệ thống độc quyền mà không cần sự cho phép. Điển hình như:

- Trình duyệt mở chặn nội dung do AI tạo ra

- Giao diện mạng xã hội tùy biến theo người dùng

- Sàn giao dịch tiền mã hóa – tiền pháp định hoạt động ngoài hệ thống ngân hàng tập trung

- Sci-Hub – nền tảng chia sẻ công trình khoa học đã giúp phá vỡ mô hình xuất bản học thuật khép kín

Buterin nhận định, các nền tảng kỹ thuật số càng “đóng” thì càng nên bị đánh thuế cao, trong khi dự án mã nguồn mở cần được miễn trừ tương tự mô hình thuế khí thải của Liên minh châu Âu.

Mạng lưới Ethereum hoạt động sôi động bất chấp tranh cãi

Dù đưa ra nhiều lời cảnh báo, Buterin vẫn giữ vai trò trung tâm trong hệ sinh thái Ethereum. Ngày 29 tháng 12, mạng chính Ethereum ghi nhận kỷ lục với hơn 2,2 triệu giao dịch trong một ngày. Phí giao dịch trung bình giảm mạnh xuống còn 17 cent (khoảng 246 đồng), thấp hơn rất nhiều so với mức đỉnh 200 USD từng ghi nhận vào năm 2022.

Thành công này đến từ hai nâng cấp lớn gần đây: ‘Pectra’ và ‘Fusaka’. Các bản cập nhật này giúp tăng giới hạn gas và tối ưu hóa quy trình xác thực giao dịch – giảm tải cho mạng, đồng thời nâng cao khả năng mở rộng.

Bình luận: Việc Ethereum đạt kỷ lục giao dịch vào thời điểm Buterin lên tiếng về tập trung quyền lực cho thấy điểm mâu thuẫn trong hệ sinh thái blockchain hiện tại – nơi mà công nghệ tiên tiến vừa là cơ hội, vừa là rào cản cho sự phân quyền thật sự.

Kết luận

Trong kỷ nguyên mà công nghệ, chính phủ và doanh nghiệp lớn đang đồng thời gia tăng ảnh hưởng, lời cảnh tỉnh của Vitalik Buterin đáng để suy ngẫm. Việc “từ bắt buộc chia sẻ công nghệ” và thúc đẩy “từ tương tác đối kháng” là chiến lược cần thiết để bảo vệ sự đa dạng, minh bạch và quyền tự quyết. Khi các nền tảng tiền mã hóa như Ethereum(ETH) không nằm ngoài cuộc chơi tập trung hóa, giải quyết vấn đề từ chính bên trong cộng đồng là việc không thể chậm trễ.

Từ khóa: “từ chia sẻ công nghệ”, “từ tương tác đối kháng”, Ethereum(ETH), Vitalik Buterin, từ quyền lực tập trung, công nghệ phi tập trung, tiền mã hóa, blockchain.