DePIN: Giải pháp blockchain phi tập trung giúp AI tiếp cận tài nguyên GPU toàn cầu

AI và tiền mã hóa: Giải pháp "phi tập trung" cho khủng hoảng năng lực tính toán toàn cầu?

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển nhanh chóng và chiếm ưu thế toàn cầu, một trong những trở ngại lớn nhất hiện nay không phải là thiếu ý tưởng hay tài năng – mà là tình trạng “tập trung quyền lực” do bất cân bằng trong việc tiếp cận tài nguyên tính toán. Giải pháp có tiềm năng thay đổi cục diện? Đó chính là hạ tầng máy tính phi tập trung dựa trên công nghệ blockchain, được coi là “chìa khóa” mở ra hướng đi mới cho ngành AI trong thập kỷ tới.

Theo Reuters đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), hiện nay 80% trong số 50 công ty AI tư nhân hàng đầu thế giới đều đặt trụ sở tại Mỹ. Không chỉ cho thấy sự thống trị của các cường quốc công nghệ, điều này còn làm dấy lên lo ngại về một tương lai nơi *AI không còn là tài sản chung* mà trở thành công cụ độc quyền của các tập đoàn giàu có.

Nguyên nhân chính nằm ở khả năng tiếp cận tài nguyên tính toán – yếu tố sống còn để huấn luyện và vận hành các mô hình AI quy mô lớn. Một trong những bộ xử lý đồ họa (GPU) hiện đại nhất trên thị trường hiện nay, H100 của Nvidia(NVDA), có giá hơn 30.000 USD/chiếc. Với các công ty khởi nghiệp, chi phí cho phần cứng chiếm đến hơn 80% tổng vốn đầu tư ban đầu. Trong khi đó, các ông lớn công nghệ lại không ngần ngại chi hàng tỷ USD để thâu tóm toàn bộ nguồn tài nguyên này.

Cơ chế này tạo ra sự bất bình đẳng mới trong thời đại kỹ thuật số. Theo bình luận của nhiều chuyên gia, các quốc gia đang phát triển – nơi rất cần ứng dụng AI trong giáo dục, nông nghiệp và y tế – đang bị tụt lại không phải vì thiếu tài năng, mà đơn giản vì họ không thể tiếp cận được GPU. Khoảng cách này có thể so sánh với vấn đề “khoáng sản chiến lược”, và đang từng bước gia tăng sự lệ thuộc của các nền kinh tế nhỏ vào các siêu cường số.

Tuy nhiên, một giải pháp đang được kỳ vọng sẽ thay đổi cục diện này chính là “phi tập trung hóa tài nguyên tính toán”, cụ thể là các nền tảng thị trường thông minh cho GPU dựa trên blockchain – hay còn gọi là mạng hạ tầng phân tán (DePIN).

Ý tưởng cốt lõi của *DePIN* là tận dụng hàng triệu thiết bị phần cứng nhàn rỗi trên toàn cầu – từ PC của cá nhân, hệ thống máy chủ doanh nghiệp đến GPU trong các tổ chức học thuật – để cung cấp tài nguyên tính toán theo cơ chế thị trường mở. Thông qua blockchain, người dùng có thể tham gia, trao đổi và sử dụng GPU với chi phí thấp, độ tin cậy cao mà không cần phụ thuộc vào các nhà cung cấp dịch vụ tập trung.

*Blockchain* trong mô hình này không chỉ đơn thuần là phương tiện thanh toán mà còn đóng vai trò như một “bộ máy điều phối phi tập trung” dựa trên lòng tin được mã hóa. Các bên cung cấp tài nguyên phải staking token để đảm bảo độ tin cậy, và sẽ được thưởng – hoặc phạt – tùy theo hiệu suất và độ sẵn sàng. Các nhà phát triển có thể lựa chọn nguồn GPU phù hợp trên khắp thế giới, trả phí bằng tiền mã hóa và chạy tác vụ AI với chi phí cạnh tranh.

Điều này không chỉ thúc đẩy tính công bằng về quyền truy cập tài nguyên AI, mà còn tạo ra một mô hình kinh tế *bền vững và minh bạch*, nơi cả người cung cấp và người sử dụng đều được hưởng lợi.

Một số ý kiến bày tỏ lo ngại rằng hạ tầng tính toán phi tập trung có thể không đáp ứng được yêu cầu về hiệu suất. Tuy nhiên, dữ liệu gần đây từ các mạng lưới DePIN cho thấy các dự án đang dần đạt được thông số cạnh tranh về độ trễ, băng thông và khả năng đồng thời với cloud truyền thống. Nhờ công nghệ định tuyến thông minh, mạng dạng lưới (mesh) và hệ thống khuyến khích theo thời gian thực, các hệ thống DePIN ngày càng chứng minh được tính ổn định cao. Thậm chí, đã xuất hiện nhiều công cụ giám sát trực tiếp hiệu suất mạng, giúp người dùng lựa chọn tài nguyên phù hợp hơn.

Hiện nay, hơn 13 triệu thiết bị trên toàn cầu đang tích cực tham gia các mạng lưới tính toán phi tập trung. Điều này đang mở ra cơ hội chưa từng có để các nhà phát triển AI – dù ở Silicon Valley hay tại một trường đại học ở châu Phi – đều có thể tiếp cận GPU hiệu suất cao phù hợp với nhu cầu của mình.

Đặc biệt, mô hình này mở ra cánh cửa để các nước đang phát triển tự xây dựng mô hình AI phù hợp với bối cảnh địa phương: từ ngôn ngữ bản xứ cho đến nhu cầu trong tài chính và chăm sóc sức khỏe. Đây không chỉ là cơ hội đổi đời cho hàng triệu người, mà còn là bước nhảy vọt về bình đẳng công nghệ toàn cầu.

Vì vậy, thay vì đặt câu hỏi “liệu chúng ta có cần phi tập trung?”, thế giới cần tập trung vào chiến lược: làm thế nào để các nhà phát triển tham gia hiệu quả vào hệ sinh thái này. *Tăng số lượng tài nguyên tính toán niêm yết, thu hút thêm dự án sử dụng nền tảng DePIN, xây dựng chuỗi cung ứng GPU minh bạch* – tất cả là những bước quan trọng để AI thực sự trở thành tài sản chung của nhân loại, chứ không phải đặc quyền của một nhóm nhỏ có tiềm lực tài chính mạnh.

Từ khóa: “phi tập trung”, “GPU”, “blockchain”, “DePIN”, “AI”