Khi nguy cơ phạm tội bằng công nghệ deepfake ngày càng lan rộng trong ngành tiền mã hóa, câu hỏi lớn đặt ra là: liệu các hệ thống phát hiện mang tính tập trung hiện tại có còn đủ sức đối phó? Một số chuyên gia cho rằng đã đến lúc chuyển dịch sang một hướng tiếp cận mới – một “từ mạng lưới phát hiện phi tập trung” dựa trên công nghệ blockchain để đối đầu với làn sóng tấn công đầy tinh vi này.
Theo CoinDesk đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), trong quý 1 năm 2025, các vụ lừa đảo liên quan đến deepfake đã gây thiệt hại lên tới khoảng 200 triệu USD (tương đương 2.780 tỷ đồng). Đáng chú ý, hơn 40% các vụ lừa đảo tiền mã hóa quy mô lớn đều có liên quan đến hình thức giả mạo qua công nghệ AI. Tội phạm đang ngày càng khéo léo khi sử dụng deepfake để vượt qua quy trình xác minh danh tính (KYC) hoặc giả mạo giám đốc điều hành nhằm ra lệnh chuyển tiền trái phép. Trong khi đó, các hệ thống phát hiện tập trung lại đang chậm chân trước sự biến đổi liên tục của các chiêu trò mới.
“Structure is vulnerable”: mô hình tập trung đang bộc lộ những điểm yếu nghiêm trọng. Khi công nghệ phát hiện và công nghệ tạo nội dung deepfake được phát triển bởi cùng một công ty, nguy cơ “xung đột lợi ích” là điều khó tránh khỏi. Ngoài ra, cấu trúc khép kín còn khiến hệ thống khó tương thích với các nguồn nội dung ngoài hệ sinh thái của mình. Thêm vào đó, khả năng phản ứng chậm với tin tặc và sự trì trệ trong tiếp nhận mẫu dữ liệu mới khiến hiệu suất phát hiện gian lận gần như không theo kịp thực tế. Do đó, một “từ mô hình phi tập trung” – nơi nhiều bên cùng tham gia với các phương pháp phát hiện độc lập – được xem là lời giải dài hạn.
Các thủ đoạn deepfake hiện nay đã vượt ra ngoài lĩnh vực hình ảnh tĩnh, len lỏi vào cả video tương tác trong thời gian thực, khiến người dùng khó phân biệt thật – giả. Theo Michael Saylor – cựu Giám đốc điều hành MicroStrategy – trung bình mỗi ngày có đến 80 video deepfake mạo danh ông được đăng tải trên YouTube. Gracy Chen – Giám đốc điều hành của sàn giao dịch Bitget – cũng bình luận rằng mạng xã hội cùng tốc độ tạo video giả hiện đang là “cánh tay đắc lực” giúp deepfake lan rộng với độ thuyết phục ngày càng cao.
Trong khi đó, hiệu quả từ các công cụ phát hiện hiện có lại đang gặp nhiều hạn chế. Một nghiên cứu gần đây cho thấy độ chính xác khi phát hiện deepfake trong môi trường thực tế chỉ đạt 69%. Sam Altman – Giám đốc điều hành của OpenAI – cũng lên tiếng cảnh báo rằng AI ngày nay đã đủ khả năng “vô hiệu hóa đa số biện pháp xác thực hiện hành”, và một “từ cuộc khủng hoảng lừa đảo” là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Các vụ lừa đảo tình cảm bằng deepfake – nơi AI tạo ra người yêu ảo – đang khiến nhu cầu về công cụ xác thực đáng tin cậy trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Vấn đề nghiêm trọng khác là: hầu hết các hệ thống phát hiện hiện tại chỉ có hiệu lực trong nội bộ hệ sinh thái của mình. Ví dụ như công cụ SynthID của Google chỉ có thể xác định nội dung được tạo bởi chính hệ thống Gemini của hãng. Cách triển khai này – vừa tạo vừa phát hiện – vô hình trung giới hạn toàn bộ ứng dụng của công nghệ, dẫn tới “từ khả năng tự kiểm soát thấp” và không góp phần nâng cao toàn diện mức độ an toàn của thị trường.
Trước thực trạng này, Ken Miyachi – nhà sáng lập BitMind – đã đề xuất xây dựng một mạng lưới phát hiện phi tập trung dựa trên blockchain. Tương tự cách Bitcoin(BTC) sử dụng “niềm tin phân tán” để giải quyết bài toán chi tiêu trùng lặp, hệ thống này sẽ sử dụng cơ chế đánh giá chéo giữa nhiều mô hình AI độc lập nhằm xác định tính xác thực của nội dung. Người dùng có thể nhận được phần thưởng nếu cung cấp các mô hình phát hiện hiệu quả – một giải pháp hứa hẹn mang lại “từ khả năng thích nghi nhanh” và cạnh tranh liên tục trong thời gian thực.
Dự báo từ các tổ chức nghiên cứu thị trường cho thấy, lĩnh vực AI tạo sinh sẽ đạt quy mô 1.300 tỷ USD (xấp xỉ 1.807 nghìn tỷ đồng) vào năm 2032. Đi kèm với đó là sự bùng nổ của lừa đảo dựa trên AI. Khi cơ sở dữ liệu trung tâm ngày càng trở thành mục tiêu của hacker, còn AI thì không ngừng tìm cách vượt qua các rào chắn, chỉ có hệ thống dựa trên blockchain với “từ khả năng ghi nhận bất biến” mới đủ mạnh để trở thành nền tảng bảo mật lâu dài.
Nếu không kịp thiết lập các mạng lưới phi tập trung này, các chuyên gia cảnh báo rằng deepfake có thể chiếm tới 70% trong tổng số vụ lừa đảo tiền mã hóa vào năm 2026. Thực tế, một sự cố tại sàn giao dịch OKX đã ghi nhận thiệt hại 11 triệu USD (khoảng 153 tỷ đồng) do giả mạo giọng nói của giám đốc điều hành – một minh chứng rõ ràng cho “từ hạn chế của các nền tảng tập trung”. Đặc biệt trong thế giới DeFi – nơi danh tính người dùng được ẩn danh – các biện pháp xác thực truyền thống lại càng mất tác dụng, do đó, giải pháp phòng chống cần phải diễn ra gần như “theo thời gian thực”.
Cơ quan quản lý trên toàn cầu hiện cũng đang tăng cường yêu cầu xác minh tính xác thực của nội dung trong ngành tiền mã hóa. Việc phát triển “từ mạng lưới phát hiện phi tập trung” không chỉ đáp ứng được kỳ vọng này, mà còn duy trì được tinh thần “từ đổi mới không cần cấp phép” vốn là bản sắc của công nghệ blockchain. Nhấn mạnh về tính cấp thiết của việc thay đổi, Ken Miyachi phát biểu: “Muốn bảo vệ blockchain khỏi các vụ lừa đảo AI, nhất định phải chuyển sang một hệ thống phát hiện cởi mở và mang tính cạnh tranh cao”.
Một cuộc chơi mới đã bắt đầu – nơi sức mạnh trong ngành tiền mã hóa không chỉ nằm ở khối lượng giao dịch, mà còn ở khả năng phát hiện kẻ mạo danh trước khi quá muộn.
Bình luận 0