NFT và blockchain đang định hình lại thị trường nghệ thuật toàn cầu

Công nghệ blockchain đang tái định hình trật tự vốn có của thị trường nghệ thuật, đặc biệt thông qua sự phát triển bùng nổ của NFT. Vấn đề xác minh quyền sở hữu và tính xác thực của tác phẩm kỹ thuật số vốn là bài toán nan giải suốt nhiều năm, nhưng hệ sinh thái dựa trên blockchain với trung tâm là các mã thông báo không thể thay thế (từ NFT) đã mở ra một hướng đi mới đầy tiềm năng. Theo chia sẻ từ Aleksandra Art - Giám đốc Nghệ thuật của dự án nước ngoài Trilitech, công nghệ blockchain hiện đang đóng vai trò kết nối các nghệ sĩ, nhà giám tuyển và nhà sưu tầm trên toàn thế giới.

Ngay cả trong môi trường kỹ thuật số dễ bị sao chép, từ NFT vẫn mang lại một bước ngoặt: khả năng bảo đảm quyền sở hữu và tính khan hiếm thực sự của tác phẩm. Blockchain ghi lại lịch sử giao dịch một cách minh bạch, tránh nạn làm giả, đồng thời giúp nghệ sĩ tiếp cận trực tiếp với người sưu tầm mà không cần qua bên thứ ba như phòng tranh hay tổ chức trung gian. Điều này không chỉ làm giảm quyền lực của các “người gác cổng” trong giới nghệ thuật truyền thống mà còn trao lại nhiều quyền tự chủ hơn cho người sáng tạo.

Một biến đổi lớn khác đến từ sự thay đổi trong thành phần người sưu tầm tác phẩm. Không còn chỉ là giới nhà giàu hay các nhà đấu giá truyền thống, một làn sóng mới – từ nhà sưu tập gốc tiền mã hóa (crypto-native collector) – đang định hình lại thị trường. Những người này đánh giá cao giá trị công nghệ, văn hóa cộng đồng và có tiêu chuẩn thẩm mỹ khác biệt so với thị trường truyền thống. Đáng chú ý, họ đang dần quay lại hỗ trợ các phòng tranh cổ điển, từ đó xóa nhòa ranh giới giữa thị trường truyền thống và kỹ thuật số.

Từ blockchain và từ NFT không chỉ ảnh hưởng đến quá trình phân phối nghệ thuật mà còn mở rộng ra các lĩnh vực xã hội như bảo tồn di sản văn hóa. Nhờ các nền tảng NFT marketplace, những nghệ sĩ khu vực với ít cơ hội trong nước có thể tiếp cận thị trường toàn cầu, tự do chia sẻ thông điệp và thu lợi nhuận trực tiếp từ sáng tạo của mình. Mô hình phân phối không kiểm duyệt, không biên giới này đặc biệt có ý nghĩa tại các khu vực đang đối mặt với rào cản chính trị và văn hóa.

Một điểm nổi bật khác là sự xuất hiện của hình thức tài trợ sáng tạo mới – từ bảo trợ trên chuỗi (on-chain patronage). Người sở hữu NFT không đơn thuần là sưu tập tác phẩm mà còn đóng vai trò như mạnh thường quân, giúp các nghệ sĩ thử nghiệm duy trì dự án hoặc triển khai hợp tác mới. Nhiều viện bảo tàng và quỹ nghệ thuật đã bắt đầu ủng hộ mô hình này thông qua các DAO giám tuyển, quỹ nhỏ và chương trình giáo dục. Đây là minh chứng rằng từ NFT không chỉ là xu hướng thoáng qua, mà đang dần định hình một hệ sinh thái nghệ thuật mới, nơi có sự cân bằng giữa kinh tế bền vững và đa dạng văn hóa.

Một khía cạnh cần đặc biệt chú ý là cách blockchain góp phần trao cơ hội cho các cộng đồng địa phương và nghệ sĩ thiểu số. Những người từng bị lãng quên trong hệ thống nghệ thuật truyền thống giờ đây có thể được công nhận nhờ tính độc đáo và tinh thần thử nghiệm trong không gian kỹ thuật số. Ngay cả các nghệ sĩ ẩn danh, không qua đào tạo chính quy, cũng có thể thành công lớn trong hệ sinh thái NFT – một minh chứng rõ nét cho việc dân chủ hóa sáng tạo nghệ thuật.

Tóm lại, từ NFT, từ blockchain và hệ sinh thái nghệ thuật kỹ thuật số không còn đơn thuần là sự bùng phát nhất thời, mà đang dần tạo nên một quá trình chuyển đổi có cấu trúc rõ ràng. Như trường hợp của Trilitech, công nghệ này không chỉ là nền tảng hỗ trợ mà chính là động lực thay đổi nội dung và dòng chảy nghệ thuật toàn cầu. Thí nghiệm ở giao điểm giữa nghệ thuật và công nghệ này có thể trở thành chất xúc tác tái định nghĩa cách chúng ta sáng tạo và tiêu thụ văn hóa trong tương lai.