Tiền mã hóa có nguy cơ mất cơ hội khi AI chiếm ưu thế dữ liệu

Trong khi ngành tiền mã hóa vẫn tập trung vào việc phát triển các giải pháp tài chính phi tập trung (DeFi), ngành trí tuệ nhân tạo (AI) đang âm thầm xây dựng một hệ sinh thái độc quyền chưa từng có — với quyền kiểm soát khổng lồ đối với dữ liệu và tri thức trực tuyến. Theo nhiều chuyên gia, nếu không có sự thay đổi chiến lược, tiền mã hóa sẽ thất bại trong sứ mệnh “phi tập trung hóa” mà chính nó đặt ra.

Theo bài viết đăng tải ngày 24 trên diễn đàn kỹ thuật OpenLedger, ông Ram Kumar, chuyên gia đóng góp chính của nền tảng này, cho rằng các công ty AI như Google(GOOGL), OpenAI và Anthropic đang nắm giữ lợi thế độc quyền thông qua việc sở hữu dữ liệu quy mô lớn để huấn luyện mô hình AI. Ông nhấn mạnh, “AI đang học từ hàng tỷ đến hàng nghìn tỷ đơn vị dữ liệu dưới dạng token và có thể tạo ra khoảng 300 tỷ USD doanh thu vào năm 2025”. Đây là một cấu trúc sở hữu dữ liệu gần như không có đối thủ — với mức độ tập trung còn nghiêm trọng hơn cả việc kiểm soát giao thức trong lĩnh vực tiền mã hóa.

Điều đáng chú ý là trong khi cộng đồng Bitcoin(BTC) tranh cãi về kích thước khối và Ethereum(ETH) vướng vào tranh luận về MEV (giá trị trích xuất tối đa), thì các tập đoàn AI lại vơ vét tri thức Internet để phát triển các mô hình học tập đóng, làm tăng mức độ tập trung quyền lực trí tuệ. “Khi chúng ta đang thảo luận đam mê về DAO hay NFT, thì AI đang âm thầm trung tâm hóa toàn bộ trí tuệ nhân loại,” Ram Kumar bình luận.

Ông cũng chỉ ra: các mô hình học nền (foundation model) như GPT hay Claude không thể sao chép dễ dàng do chi phí huấn luyện quá lớn — lên tới hàng trăm triệu USD và thời gian tính bằng nhiều tháng. Không chỉ vậy, các công ty AI lớn còn độc quyền dữ liệu bằng các hợp đồng riêng biệt với nhà xuất bản, như OpenAI hợp tác với nhiều tờ báo lớn, Google sử dụng dữ liệu tìm kiếm suốt 20 năm, và Meta tận dụng dữ liệu mạng xã hội trong suốt 15 năm. “Khoảng cách về dữ liệu này sẽ ngày càng mở rộng nếu không có một hạ tầng phản kháng rõ ràng từ phía cộng đồng tiền mã hóa,” Kumar cảnh báo.

Tuy vậy, nhiều startup trong ngành tiền mã hóa vẫn tiếp tục chạy theo các mô hình token hoá và sản phẩm DeFi lợi nhuận ngắn hạn. Kumar cho rằng đây là một rằng rẽ sai lầm về chiến lược. “Thay vì phát triển thêm một sàn NFT nữa, điều cấp thiết hiện nay phải là nền tảng ghi nhận đóng góp dữ liệu và chứng minh quyền sở hữu dữ liệu,” ông khẳng định. “Chúng ta cần một lớp hạ tầng có thể chứng minh ai là người đóng góp dữ liệu cho AI, và đảm bảo họ được chia phần lợi nhuận từ mô hình đầu ra.”

Theo ông, điều này hoàn toàn khả thi nếu được áp dụng bằng cơ chế mã hóa dữ liệu có ký cấp phép truy cập, ghi chép lịch sử sử dụng dữ liệu, và phân phối phần thưởng tự động cho người đóng góp. Ông nhấn mạnh, điều đó không đòi hỏi công nghệ mới hay thuật toán đồng thuận phức tạp. “Ethereum từng bị chế giễu là máy tính chậm, Chainlink(LINK) từng bị coi chỉ là dịch vụ dữ liệu nhàm chán, nhưng chính các hạ tầng tẻ nhạt đó mới tạo nên giá trị thực sự cho hệ sinh thái,” ông nói thêm.

Kumar kết luận: Nếu trong 2 năm tới cộng đồng tiền mã hóa không hành động để xây dựng hạ tầng dữ liệu đối kháng với AI, thì quyền lực dữ liệu sẽ bị cố định trong tay các tập đoàn, như một quy luật tự nhiên. “Trong tương lai, lịch sử có thể nhìn nhận phong trào blockchain chỉ đơn giản là nói về ‘phi tập trung hóa’ — nhưng chưa bao giờ thực sự làm điều đó,” ông cảnh báo.

→ Bình luận: Sự phát triển thần tốc của AI đang biến dữ liệu thành “vàng kỹ thuật số”. Nếu tiền mã hóa không tiến vào cuộc chơi này với chiến lược nghiêm túc, khả năng cao nó sẽ bị đẩy ra rìa trong cuộc cách mạng công nghệ lớn nhất thế kỷ 21. Đây không còn là câu chuyện của đổi mới tài chính, mà là sự sống còn của một triết lý — “phi tập trung hóa” — mà cả ngành đặt niềm tin.