Phim tài liệu mới 'Code is Law' đặt câu hỏi: Mã lập trình có nên là luật?

Một thế giới nơi “thị trường” tự do chi phối và “chính phủ” bị loại bỏ sẽ là lý tưởng cho sự tự do tuyệt đối? Đó là câu hỏi trung tâm được đặt ra trong bộ phim tài liệu mới mang tên “Code is Law”, dự kiến ra mắt ngày 21 tháng 10 trên Apple TV+, Amazon Prime Video và YouTube Movies. Bộ phim do đạo diễn James Craig thực hiện, tập trung khai thác hai vụ tấn công mạng gây chấn động nhất trong lịch sử ngành tiền mã hóa, đồng thời đặt ra vấn đề: liệu có nên xem “mã lập trình” là nguyên tắc tối cao?

Không chỉ đơn thuần kể lại các vụ tấn công và thủ đoạn tội phạm, tác phẩm đi sâu vào *thế giới quan và niềm tin của giới hacker*, cũng như các hàm ý triết học ẩn sau công nghệ mã hóa. Với một góc nhìn rõ ràng và kiên định, đạo diễn Craig khai thác câu hỏi cốt lõi: ***“Liệu rằng code có thực sự là luật?”***. Điều này không chỉ liên quan đến cộng đồng người sử dụng tiền mã hóa, mà còn phản ánh cách chúng ta đang sống trong một xã hội kỹ thuật số vận hành tự động và phi tập trung.

Vụ việc đầu tiên được tái hiện là cuộc tấn công vào sàn giao dịch Mt. Gox năm 2014. Với vị thế là sàn giao dịch Bitcoin(BTC) lớn nhất thế giới vào thời điểm đó, Mt. Gox đã bị hacker chiếm đoạt số Bitcoin trị giá khoảng 850 triệu USD (khoảng 1,1815 nghìn tỷ đồng), dẫn đến phá sản. Sự cố này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo khắp ngành tài sản kỹ thuật số.

Trường hợp thứ hai là vụ tấn công “The DAO” năm 2016 – một cột mốc trong lịch sử của Ethereum(ETH). Được kỳ vọng sẽ trở thành mô hình tổ chức phi tập trung đầu tiên nhờ vào hợp đồng thông minh, DAO bất ngờ bị hacker rút cạn khoảng 60 triệu USD (tương đương 834 tỷ đồng) tiền của người dùng do lỗi bảo mật. Sự kiện không chỉ làm xáo trộn hệ sinh thái Ethereum, mà còn đặt lại câu hỏi về lý tưởng ***“mã lập trình là luật”*** khi hệ thống tự hành được tin tưởng tuyệt đối nhưng lại dễ bị khai thác bởi chính những kẽ hở của nó.

Bộ phim lột tả sự mâu thuẫn giữa lý tưởng của các dự án blockchain như Bitcoin và Ethereum – vốn đề cao sự ẩn danh, tính tự do và loại bỏ vai trò của chính phủ – với thực tế đầy rủi ro đến từ chính hệ thống mà chúng xây dựng. Việc vận hành một mô hình kinh tế không cần quản lý nhà nước đầy hấp dẫn, nhưng cũng đi kèm sự bất định và thiếu cơ chế chịu trách nhiệm khi sự cố xảy ra. ***Liệu chúng ta có thể hay nên phó mặc tất cả cho mã nguồn điều phối?*** – đây là câu hỏi trung tâm mà bộ phim không ngại đối mặt.

*bình luận*: Việc bộ phim được ra mắt trong thời điểm Tổng thống Trump đang nổi lên với khả năng tái đắc cử cũng khiến thông điệp của tác phẩm mang tính thời sự hơn bao giờ hết. Khi các chính sách kiểm soát lỏng lẻo và thị trường tự do được đưa vào trung tâm của các luận điểm tranh cử, việc tái xét lại khái niệm “tự do” trong thế giới số trở thành điều không thể tránh khỏi. Cuối cùng, “ai sẽ gánh vác trách nhiệm dưới danh nghĩa tự do?” vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ cho cả ngành công nghệ lẫn xã hội.

Kết luận, “Code is Law” là lời nhắc nhở quan trọng về những giới hạn của công nghệ, đặc biệt trong thế giới tiền mã hóa nơi các giá trị như tự do, tự quản và phi tập trung có thể vừa là lý tưởng vừa là mối đe dọa. Khi *Bitcoin(BTC)*, *Ethereum(ETH)* và các dự án khác tiếp tục mở rộng, việc **xem mã lập trình như luật pháp** cần được đánh giá cẩn trọng.