Châu Phi cần khung pháp lý tiền mã hóa để tránh khủng hoảng tài chính mới

Thị trường tài sản số toàn cầu đang tiến sát ngưỡng 4.000 tỷ USD, thúc đẩy các quốc gia trên thế giới nhanh chóng đón đầu xu hướng. Từ những đồng tiền ảo quen thuộc như Dogecoin(DOGE) đến các mã gắn với tên tuổi chính trị như TRUMP, tiền mã hóa không chỉ là tài sản đầu tư mà còn trở thành tâm điểm trên các phương tiện truyền thông quốc tế. Trong bối cảnh đó, châu Phi nổi lên như một khu vực đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ chuyển đổi số.

Theo nhiều chuyên gia, đối với châu lục hơn 1,55 tỷ dân này, lựa chọn chiến lược *quản lý và quy định tiền mã hóa* hiện tại sẽ quyết định liệu họ có thể thiết lập chủ quyền tài sản kỹ thuật số hay sa lầy vào một cuộc khủng hoảng tài chính kiểu mới. Tiền mã hóa hiện nay nắm giữ tiềm năng to lớn: mở rộng khả năng tiếp cận thị trường vốn, tinh giản hoạt động chuyển kiều hối và thậm chí tái cấu trúc nợ công.

Thực tế, châu Phi đang gánh khoản nợ 42,2 tỷ USD chỉ riêng với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), trong đó Ai Cập chiếm tới 7,42 tỷ USD. Những khoản nợ này trở thành gánh nặng lớn trong ngân sách quốc gia, làm suy giảm động lực tăng trưởng và phá hoại năng lực tài chính quốc gia.

Tuy nhiên, tiềm năng phát triển luôn đi kèm rủi ro. Sự gia tăng đột biến của *stablecoin* có thể khiến dòng tiền gửi rời khỏi các ngân hàng địa phương, làm lung lay khả năng quản lý chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. Các quốc gia có đồng tiền yếu như Sierra Leone, Uganda hay Guinea dễ trở thành nạn nhân đầu tiên của những cú sốc này. Một số ý kiến còn cho rằng, *niềm tin rằng tiền mã hóa giúp tạo ra công bằng* ngày càng bị nghi ngờ khi nó có thể làm sâu sắc thêm tình trạng tập trung của cải.

Chưa kể, tỷ lệ dân số trẻ cao tại châu Phi là một lợi thế khổng lồ để phát triển thị trường tài sản số, nhưng thiếu hành lang pháp lý rõ ràng và mức hiểu biết tài chính còn thấp khiến rủi ro càng lớn. Hiện mỗi năm, châu Phi tiếp nhận khoảng 95 tỷ USD kiều hối. Nếu dòng tiền này dần chuyển sang hạ tầng blockchain, sức ảnh hưởng của ngân hàng truyền thống và cơ quan quản lý chính sách có thể suy yếu nhanh chóng.

Trong khi đó, các cường quốc đang đẩy mạnh định hình vai trò tiền mã hóa theo hướng có kiểm soát. Tại Mỹ, Tổng thống Trump tích cực thể hiện lập trường thân thiện với tiền mã hóa, thúc đẩy vai trò của stablecoin như một công cụ kết nối thị trường trái phiếu chính phủ. Công ty phát hành Tether hiện đã nắm giữ hơn 120 tỷ USD trái phiếu của chính phủ Mỹ. Trái lại, châu Âu lựa chọn cách tiếp cận thận trọng, thí điểm token hóa tài sản dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý. Trung Quốc cũng đầy toan tính với việc tích hợp đồng nhân dân tệ điện tử vào sáng kiến Vành đai và Con đường nhằm gia tăng ảnh hưởng địa chính trị. Trong bức tranh đó, châu Phi tỏ ra yếu thế khi hầu như thiếu đi một *“lá chắn chính sách”* trước cả làn sóng lợi ích lẫn nguy cơ này.

Chính vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng thời điểm hiện tại là cơ hội quý báu để các quốc gia châu Phi *tiến hành hợp pháp hóa và thiết lập hành lang pháp lý cho tiền mã hóa*, giảm sự phụ thuộc vào IMF, đồng thời chủ động tái cơ cấu nợ trên cơ sở đặc thù nội tại.

Việc xây dựng hệ thống quy định mạnh mẽ sẽ gia tăng niềm tin của nhà đầu tư và bảo vệ người dân khỏi nguy cơ bị lừa đảo. Nếu làm tốt, châu Phi hoàn toàn có thể thu hút các dòng vốn toàn cầu hướng đến mục tiêu ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị), dự kiến đạt quy mô từ 35.000 đến 50.000 tỷ USD vào năm 2030.

Song song với đó, việc đầu tư vào *giáo dục tài chính và xây dựng năng lực DeFi* để người dân có thể tự khai thác lợi ích từ công nghệ blockchain là rất cần thiết. Thúc đẩy các dự án hạ tầng số gắn với cộng đồng sẽ hỗ trợ tái định hình vai trò của tiền mã hóa, từ công cụ đầu cơ thành phương tiện tạo ra giá trị công.

Những hình mẫu thành công đã bắt đầu xuất hiện. Chẳng hạn, Dự án Building Blocks của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) đã sử dụng blockchain để triển khai hệ thống phân bổ viện trợ tài chính cho người tị nạn Syria tại Jordan, giúp tiết kiệm hơn 67 triệu USD ngân sách. Estonia thành công với hệ thống bầu cử điện tử bảo mật dựa trên blockchain, trong khi tổ chức Climate Collective tại Mỹ đang chuyển đổi chứng chỉ carbon và tài nguyên rừng thành token, kết hợp bảo vệ môi trường với tạo ra nguồn thu.

Tại Chicago, dự án xã hội "Immaculata Living Project" trị giá 210 triệu USD đang được thực hiện với sự hợp tác giữa Đại học Hồi giáo Hoa Kỳ và khu vực tư nhân. Đây là một trong những mô hình kết hợp tài sản thực và tiền mã hóa lớn nhất khu vực, hướng đến cả lợi nhuận và lợi ích công. Dự kiến, một tòa nhà 22 tầng sẽ được xây dựng với không gian sống cho người già và thanh niên, tích hợp khu giáo dục, chăm sóc sức khỏe và cộng đồng.

Mô hình này hoàn toàn có thể được nhân rộng tại các thành phố châu Phi như Lagos (nhà ở), Nairobi (năng lượng tái tạo) hay Accra (giáo dục đại học). Các dự án đó vừa hấp dẫn nhà đầu tư quốc tế, vừa đảm bảo cộng đồng địa phương cũng được chia sẻ lợi ích.

Bình luận: Để không tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu, các quốc gia châu Phi cần nhanh chóng định hình lại *luật chơi về vốn*. Nếu bỏ lỡ cơ hội hiện tại, tiền mã hóa sẽ trở thành kênh làm sâu thêm khoảng cách giàu nghèo – thay vì mang lại công bằng tài chính mà nó từng hứa hẹn.