Công nghệ FHE mở đường cho DeFi hút vốn từ tài chính truyền thống

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, tài chính phi tập trung (từ DeFi) tiếp tục duy trì đà phục hồi, thu hút sự quan tâm của giới đầu tư. Tuy nhiên, xét về quy mô, DeFi vẫn còn rất xa mới có thể sánh ngang với các tài sản tài chính truyền thống trị giá hàng nghìn nghìn tỷ đồng. Mặc dù nhiều phân tích chỉ ra những rào cản như khả năng mở rộng, quy định pháp lý hay trải nghiệm người dùng, nhưng rào cản thực sự nằm ở vấn đề cốt lõi: chính là thiếu đi yếu tố từ “bí mật thông tin”. Nếu khắc phục được nhược điểm này, DeFi có thể mở đường đón nhận dòng vốn khổng lồ từ tài chính truyền thống.

Theo dữ liệu đến ngày 24 tháng 12 năm 2021, tổng giá trị tài sản được lưu giữ trong DeFi (TVL) từng chạm mốc 260 tỷ USD (khoảng 361,4 nghìn tỷ đồng). So sánh với thị trường ngoại hối – nơi giao dịch diễn ra với khối lượng lên tới 7.500 tỷ USD mỗi ngày (tương đương 1 triệu tỷ đồng) – hay thị trường trái phiếu toàn cầu với quy mô 130.000 tỷ USD (khoảng 18 triệu tỷ đồng), DeFi vẫn chỉ đang ở giai đoạn khởi đầu. Như vậy, vấn đề không nằm ở tiềm năng mở rộng, mà ở trạng thái từ “quá mức minh bạch”, vốn đang trở thành điểm yếu cố hữu của DeFi.

Từ “Bí mật thông tin” là yếu tố bắt buộc, đặc biệt với nhà đầu tư tổ chức và cá nhân sở hữu tài sản lớn. Việc toàn bộ hoạt động được ghi lại minh bạch trên chuỗi khối công khai (public blockchain) khiến họ lo ngại về sự lộ lọt dữ liệu nhạy cảm. Điều này khiến nhiều tổ chức không thể tiếp cận DeFi, làm chậm lại tiến trình phát triển toàn diện của nền tài chính phi tập trung. Một giải pháp đang thu hút sự chú ý gần đây là công nghệ từ “mã hóa đồng hình hoàn toàn” (Fully Homomorphic Encryption – FHE).

FHE cho phép xử lý dữ liệu trực tiếp trong trạng thái đã mã hóa, nghĩa là ngay cả khi thực hiện giao dịch hoặc tính toán trên dữ liệu, nội dung bên trong vẫn được giữ kín. Ứng dụng thực tiễn của công nghệ này là khá ấn tượng. Ví dụ, khi xét duyệt khoản vay, hệ thống chỉ cần xác nhận điều kiện như "điểm tín dụng cao hơn 700" mà không cần tiết lộ chính xác điểm số. Nếu được chấp thuận, người dùng có thể vay vốn mà không cần tài sản thế chấp. Trường hợp có yêu cầu pháp lý, một phần dữ liệu cũng có thể được giải mã để xử lý ngoài chuỗi theo quy định. Nhờ đó, DeFi mở ra khả năng gia nhập lĩnh vực từ “vay không thế chấp” – điều mà trước đây hầu như bất khả thi trong thế giới phi tập trung.

Thực tế, trong tài chính truyền thống, vay không tài sản đảm bảo là một nghiệp vụ phổ biến. Ngược lại, trong DeFi, các khoản vay vẫn yêu cầu mức thế chấp cao do thiếu cơ chế đánh giá tín dụng hiệu quả. Nếu FHE được triển khai hiệu quả, toàn bộ cấu trúc DeFi có thể được tái thiết lại. Chúng ta có thể chứng kiến sự ra đời của các giao thức mang tính cách mạng như token ERC-20 nền từ “bí mật thông tin”, điểm tín dụng được mã hóa, thiết kế ngăn chặn khai thác MEV (Minimal Extractable Value).

Bình luận: Việc kết hợp các công nghệ này không chỉ là cải tiến về hiệu quả vận hành, mà còn ý nghĩa như bước chuyển mình sang một thế hệ hạ tầng tài chính hoàn toàn mới.

Đối với nhà đầu tư cá nhân, họ có thể tiếp cận khoản vay dễ dàng hơn mà không đối mặt với rủi ro từ các bot MEV hay hiện tượng front-running. Trong khi đó, các tổ chức có thể giao dịch tài chính on-chain mà không lo bị rò rỉ dữ liệu khách hàng. Đây sẽ trở thành chiếc cầu nối giúp từ “DeFi” tiến gần hơn nữa tới hệ thống tài chính chính thống.

Điểm sáng của công nghệ FHE là khả năng giữ nguyên sự từ “mở và tương thích” – hai ưu điểm đặc trưng của blockchain công khai – đồng thời đạt được mức độ bảo mật như blockchain riêng tư (private blockchain). Nếu thành công, từ “chuỗi công khai” hoàn toàn có thể đáp ứng các yêu cầu khắt khe về bảo mật thông tin của các tổ chức chuyên nghiệp.

Dĩ nhiên, để hiện thực hóa được viễn cảnh này, cộng đồng phát triển cần vượt qua hàng loạt thách thức kỹ thuật: xử lý thanh lý tài sản, cài đặt hệ thống chấm điểm tín dụng mã hóa, đảm bảo sự phù hợp pháp lý, tăng cường cơ chế phòng chống MEV, cải thiện giao diện ví người dùng, phát triển oracle tương thích với FHE… Đây vẫn là những mảnh ghép còn thiếu trong hệ sinh thái, nhưng đều hoàn toàn có thể giải quyết theo thời gian.

Nhìn chung, với tốc độ cải tiến hiện tại của công nghệ FHE, ngày mà DeFi có thể hấp thụ dòng vốn trị giá hàng triệu tỷ đồng từ hệ thống tài chính truyền thống đang ngày một gần hơn. Khi đó, một mô hình tài chính trên blockchain với mức độ từ “bí mật thông tin tương đương ngân hàng Thụy Sĩ” cùng khả năng cung cấp dịch vụ tín dụng dựa vào dữ liệu on-chain sẽ không còn là điều quá xa vời.