Chuỗi khối đang đánh mất tinh thần phi tập trung?

Công nghệ chuỗi khối (blockchain) đang đứng trước ngã rẽ giữa hai hướng đi: hòa nhập vào hệ thống tài chính truyền thống hoặc kiên định với tinh thần phi tập trung cốt lõi. Khi nhu cầu từ giới đầu tư tổ chức bùng nổ, nhiều dự án bắt đầu dịch chuyển về phía các giải pháp mang tính quy chuẩn. Tuy nhiên, ngày càng nhiều chuyên gia lên tiếng rằng công nghệ này không nên chỉ trở thành một bộ máy thanh toán hiệu quả hơn mà Visa hay Mastercard.

Theo The Block đưa tin ngày 24, Giám đốc điều hành Zac Williamson của Aztec Labs – một công ty phát triển giải pháp lớp 2 trên Ethereum(ETH) – cho rằng: “Nếu chuỗi khối chỉ trở thành một cơ sở hạ tầng thanh toán cải tiến, chúng ta sẽ đánh mất khả năng điều phối xã hội – một giá trị cốt lõi ban đầu của công nghệ này”.

Williamson vốn là một nhà nghiên cứu vật lý hạt, trước khi rẽ hướng sang phát triển công nghệ mật mã vào năm 2017 sau khi nhận lời mời từ một startup trong ngành chuỗi khối. Từ đó, ông đồng sáng lập Aztec Labs, một dự án chú trọng vào bảo vệ quyền riêng tư dựa trên công nghệ “chứng minh không công khai” (từ: “zero-knowledge proof”).

Ông khẳng định: “Chuỗi khối khởi nguồn như một phương án thay thế hệ thống tài chính truyền thống, nhưng hiện lại ngày càng trở thành công cụ được các tổ chức tài chính áp dụng. Điều đó khiến mục tiêu ban đầu bị lu mờ”. Williamson cũng “bình luận” rằng thất bại của nhiều mô hình quản trị phi tập trung đã khiến chuỗi khối đánh mất vai trò như một công cụ điều phối xã hội (từ: “social coordination”).

Điển hình, Ripple(XRP) gần đây đã mua lại công ty Palisade – một động thái nhắm vào mở rộng thị phần tổ chức – cho thấy làn sóng các công ty tiền mã hóa lớn bước vào hệ thống tài chính chính thức đang tăng mạnh. Điều này buộc cộng đồng phát triển phải nhìn lại “bản chất” công nghệ chuỗi khối: Là một phương tiện để cải tiến hiệu suất giao dịch, hay là nền tảng để xây dựng các hệ thống xã hội công bằng, minh bạch, và phân quyền?

Trong bối cảnh đó, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng để chuỗi khối không chỉ dừng lại ở mức nâng cấp công nghệ, sự tham gia và phối hợp xã hội (từ: “social coordination”) là điều không thể thiếu. Công nghệ như bản thân nó không đủ – cần có cơ chế để cộng đồng cùng định hình hướng đi của hệ sinh thái.

“Bình luận”: Nếu xu hướng thiên về tổ chức tiếp tục chiếm ưu thế, chuỗi khối có thể dần đánh mất chiến lược phi tập trung – giá trị từng tạo nên sức sống ban đầu cho toàn bộ ngành công nghiệp tiền mã hóa.

Trong giai đoạn bản lề này, một số giải pháp kỹ thuật như “chứng minh không công khai” (từ: “zero-knowledge proof”) và mạng lớp 2 (từ: “layer 2”) đang nổi lên như những yếu tố then chốt để duy trì yếu tố phi tập trung, đặc biệt trong việc bảo vệ quyền riêng tư và tăng tốc xử lý giao dịch mà không phụ thuộc vào các tổ chức trung gian lớn.

Từ khóa chính: “chuỗi khối”, “phi tập trung”, “social coordination”, “zero-knowledge proof”

Tóm lại, các dự án tiền mã hóa như Ethereum(ETH), Ripple(XRP) hay những giải pháp như Aztec đang đứng trước một lựa chọn chiến lược: Sẽ trở thành công cụ trong tay hệ thống cũ, hay sẽ thật sự thay đổi cách xã hội vận hành? Trong mọi trường hợp, cuộc thảo luận về bản chất của công nghệ chuỗi khối không còn đơn thuần là chuyện kỹ thuật – mà là quyết định mang tính xã hội.