Vitalik Buterin kêu gọi trở lại giá trị phi tập trung với 'Tuyên ngôn Trustless'

Ethereum(ETH) đồng sáng lập Vitalik Buterin cùng các chuyên gia từ Quỹ Ethereum vừa công bố bản “Tuyên ngôn Trustless” (Trustless Manifesto) – một lời kêu gọi mạnh mẽ quay về với giá trị cốt lõi của công nghệ blockchain: phi tập trung và giảm thiểu niềm tin. Tài liệu này, theo CoinDesk đưa tin ngày 24 (giờ địa phương), được xem như lời cảnh tỉnh dành cho những dự án blockchain đang chạy theo xu hướng mở rộng quy mô và tối ưu tiện ích một cách vội vã, bất chấp rủi ro về tính tập trung.

Bản tuyên ngôn do Vitalik Buterin và các nhà nghiên cứu gồm Yoav Weiss và Marisa của Quỹ Ethereum đồng soạn, khẳng định rằng sứ mệnh ban đầu của Ethereum không phải là “tối ưu tài chính”, mà là xây dựng một hạ tầng cho “sự hợp tác không cần trung gian và không cần niềm tin”. Theo nhóm tác giả, một hệ thống được gọi là thật sự “trustless” khi người dùng có thể tự do tham gia, xác thực dữ liệu mà không cần sự cho phép, và không phụ thuộc vào bất kỳ nhà điều hành trung tâm nào.

Đáng chú ý, bản tuyên ngôn cảnh báo rằng việc quá phụ thuộc vào giải pháp tiện lợi có thể vô tình kéo theo tình trạng “tập trung hóa”. Cụ thể, các node được lưu trữ trên nền tảng đám mây như Amazon Web Services (AWS) hay các relayer bị kiểm soát có vẻ vô hại ban đầu, nhưng về lâu dài lại làm xói mòn tính minh bạch và độ tin cậy của hệ thống.

Một ví dụ rõ ràng chính là sự cố AWS vừa qua. Dịch vụ node của sàn Coinbase hoạt động trên hệ layer2 có tên Base đã bị ảnh hưởng, dẫn đến việc giảm khoảng 25% công suất xử lý. Trong khi đó, các mạng như Arbitrum(ARB) và Optimism(OP) – vốn sử dụng hạ tầng đa đám mây – hầu như không hề bị tác động. Điều này cho thấy rủi ro thực sự của việc lệ thuộc vào cơ sở hạ tầng tập trung, theo bình luận của giới chuyên gia trong cộng đồng Ethereum.

Ngoài ra, Tuyên ngôn cũng chỉ trích một số dự án layer2 hiện nay vì đang “đánh đổi” tính phi tập trung để đổi lấy khả năng mở rộng. Những mạng như Optimism(OP), Arbitrum(ARB) hay Base bị đánh giá là đang trì hoãn lộ trình phi tập trung hóa, trong khi lại sử dụng hệ thống trình tự xử lý đơn lẻ (single sequencer), thiếu sự tương tác từ cộng đồng – đây là biểu hiện của thứ mà bản tuyên ngôn gọi là “tập trung tiện lợi”.

Trước thực tế này, Quỹ Ethereum đề xuất thay đổi cách đánh giá sức khỏe dự án blockchain: không phải bằng khối lượng giao dịch, mà là “mức độ trustless trên mỗi giao dịch” – hay nói cách khác, mức tối thiểu niềm tin người dùng cần đặt trong từng giao dịch. Để thể hiện sự đồng thuận, các nhà phát triển có thể tham gia “Lời thề tuyên ngôn Trustless” (Sign the Trustless Manifesto Pledge) bằng cách kết nối ví và ký tên trực tuyến.

Được sự ủng hộ từ nhiều thành viên cộng đồng Ethereum như Tom Teman, hay các nhà nghiên cứu ẩn danh như hitas.base.eth, nội dung tuyên ngôn đang lan tỏa mạnh mẽ trên diễn đàn chính thức và tài khoản X (trước đây là Twitter) của tổ chức.

Bình luận: Trong bối cảnh ngành blockchain đứng trước lựa chọn giữa “tính tiện lợi” và “tính phi tập trung”, bản *Tuyên ngôn Trustless* đang thổi một luồng gió mới nhấn mạnh vai trò đạo đức kỹ thuật. Đây cũng là lời nhắc nhở đến các nhà phát triển: mở rộng quy mô không nên là cái giá đánh đổi nguyên tắc cốt lõi của blockchain – tính phi tập trung, tính không cần niềm tin và sự minh bạch.